Το παλαιότερο υποβρύχιο στον κόσμο

Στο Μουσείο Στρατιωτικής Ιστορίας των Γερμανικών Ενόπλων Δυνάμεων στη Δρέσδη, εκτίθεται ένα μεγάλο σιδερένιο υποβρύχιο. Κατασκευασμένο το 1850, το πρωτοποριακό "Brandtaucher", όπως ονομάζεται, κατέχει τη διάκριση του πρώτου γερμανικού υποβρυχίου που κατασκευάστηκε ποτέ και του παλαιότερου σωζόμενου στον κόσμο. Παρά το γεγονός ότι βυθίστηκε στη δημόσια δοκιμή του, το Brandtaucher προσφέρει μια συναρπαστική ματιά στις πρώτες καινοτομίες της υποβρύχιας πλοήγησης και της στρατιωτικής τεχνολογίας.

Το Brandtaucher, που σημαίνει "δύτης της φωτιάς" στα γερμανικά, σχεδιάστηκε από τον Wilhelm Bauer, έναν Γερμανό μηχανικό που γεννήθηκε στο Dillingen του Βασιλείου της Βαυαρίας. Αρχικά εκπαιδεύτηκε ως τορναδόρος ξύλου, αλλά τελικά ακολούθησε τα βήματα του πατέρα του -που ήταν λοχίας σε ένα βαυαρικό σύνταγμα ιππικού- και κατετάγη στο στρατό. Ως μηχανικός πυροβολικού κατά τη διάρκεια του Α' Πολέμου του Σλέσβιχ (ή Α' Πρωσικός-Δανικός Πόλεμος, 1848-1852), ο Bauer είδε την ευκολία με την οποία το ναυτικό της Δανίας απέκλεισε την πρωσική ακτή. Αυτό τον ενέπνευσε να αναπτύξει ένα υποβρύχιο πλοίο ικανό να σπάσει τέτοιους αποκλεισμούς.

Τα υποβρύχια δεν ήταν μια νέα ιδέα. Μεταξύ των πρώτων επιτυχημένων υποβρυχίων ήταν αυτό που σχεδίασε ο Ολλανδός Cornelius Drebbel για τον βασιλιά Ιάκωβος ΣΤ' της Σκωτίας και Α' της Αγγλίας το 1620. Το υποβρύχιο του Drebbel, κατασκευασμένο από ξύλο που κινούταν με κουπιά, μπορούσε να μείνει κάτω από το νερό για αρκετές ώρες. Το 1776, ο David Bushnell κατασκεύασε την "Χελώνα", μια χειροκίνητη συσκευή σε σχήμα αυγού που μπορούσε να κινηθεί κάτω από το νερό ανεξάρτητα με τη χρήση κοχλιών για πρόωση. Κατά τη διάρκεια του Αμερικανικού Πολέμου της Ανεξαρτησίας, η Χελώνα χρησιμοποιήθηκε ανεπιτυχώς εναντίον ενός αγγλικού πλοίου. Ακόμη και ο Ναπολέων ενδιαφέρθηκε για τον "Ναυτίλο" που κατασκεύασε ο Αμερικανός Ρόμπερτ Φούλτον το 1801.

Ο Wilhelm Bauer

Δεν είναι ξεκάθαρο πόσο εμπνεύστηκε ο Bauer από τους προκατόχους του. Όπως και έχει, άρχισε να σπουδάζει υδραυλικά και ναυπηγική. Λέγεται ότι, ενώ βρισκόταν στη Γιουτλάνδη, παρατήρησε τις φυσικές κινήσεις της φώκιας, τις οποίες έλαβε ως πρότυπο για το σχέδιό του. Μάλιστα, το σχήμα του σκάφους του έμοιαζε με παχιά φώκια, με αποτέλεσμα το υποβρύχιο να έχει το παρατσούκλι "σιδερένια φώκια".

Το 1849, ο Bauer επέστρεψε στην Βαυαρία και παρουσίασε την εφεύρεσή του σε μια στρατιωτική επιτροπή, οι οποία όμως απέρριψε το έργο του. Απτόητος, πήγε στη Βόρεια Γερμανία και κατετάγη στον Στρατό του Σλέσβιχ-Χολστάιν, ο οποίος έδειξε ενδιαφέρον για το σχέδιό του και του ζήτησε να το αναπτύξει περαιτέρω και να φτιάξει ένα μοντέλο. Ο Bauer κατασκεύασε ένα λειτουργικό μοντέλο του υποβρυχίου του, αλλά ο στρατός δεν ήταν ακόμη διατεθειμένος να πληρώσει για την κατασκευή του, αναγκάζοντάς τον να αναζητήσει ιδιωτική χρηματοδότηση. Κατάφερε να συγκεντρώσει κάποια χρήματα και, μαζί με τον μηχανικό August Howaldt, ξεκίνησε την κατασκευή.

Ωστόσο, η έλλειψη επαρκών κεφαλαίων τους ανάγκασε να κάνουν αρκετούς σημαντικούς συμβιβασμούς στον αρχικό σχεδιασμό -όπως η μείωση του πάχους των τοιχίων και η εξάλειψη των δεξαμενών έρματος. Αντίθετα, το νερό αφέθηκε να λιμνάζει μέσα στον πυθμένα του κύτους, κάτω από τον κύριο όροφο το οποίο κινούνταν σχετικά ανεμπόδιστα εντός αυτής της περιοχής όταν το σκάφος άλλαζε προσανατολισμό. Αυτό το ελάττωμα στον σχεδιασμό είχε ως αποτέλεσμα σημαντική αστάθεια, η οποία πιθανότατα συνέβαλε στην τελική απώλειά του.

Το Brandtaucher είχε μήκος 28 πόδια και ζύγιζε περίπου 32 τόνους. Χειριστές του ήταν δύο ναύτες που έστριβαν έναν μεγάλο τροχό πέλματος με τα χέρια και τα πόδια τους. Το τρίτο μέλος του πληρώματος, τοποθετημένο στην πρύμνη του υποβρυχίου, χειριζόταν τα πηδάλια και άλλα χειριστήρια. Το Brandtaucher σχεδιάστηκε για να επιτίθεται σε εχθρικά πλοία, πραγματοποιώντας ελιγμούς κάτω από το κύτος του πλοίου-στόχου. Ο καπετάνιος θα άπλωνε το χέρι μέσω ενός ζευγαριού λαστιχένια γάντια στερεωμένα σε ένα άνοιγμα στο κύτος, θα άρπαζε μια νάρκη που βρισκόταν σε κοντινή απόσταση από το υποβρύχιο και θα την προσαρτούσε στον στόχο.

Την 1η Φεβρουαρίου 1851 οργανώθηκε επίδειξη στο λιμάνι του Κιέλου. Μέσα στο υποβρύχιο ήταν ο ίδιος ο Bauer, ο ξυλουργός Friedrich Witt και ο σιδηρουργός Wilhelm Thomsen. Τα πρώτα λεπτά πήγαν καλά, αλλά όταν ο Bauer κατευθύνθηκε προς το βαθύτερο μέρος της λεκάνης του λιμανιού για να βουτήξει, η γάστρα άρχισε να μπάζει νερά, μη μπορώντας να αντέξει την πίεση. Το υποβρύχιο άρχισε να πλημμυρίζει και βυθίστηκε σιγά σιγά στον πάτο του λιμανιού. Ο Bauer και οι σύντροφοί του συγκρατήθηκαν και περίμεναν για έξι ώρες, μέχρι να εισχωρήσει αρκετό νερό για να εξισορροπήσει την πίεση μέσα στο βυθισμένο σκάφος. Αυτό επέτρεψε στο να ανοίξει η καταπακτή και οι τρεις τους να διαφύγουν στην επιφάνεια.

Το ναυάγιο του Brandtaucher διασώθηκε το 1887 και σήμερα εκτίθεται στο Μουσείο Στρατιωτικής Ιστορίας των "Bundeswehr" στη Δρέσδη.

Ο Bauer συνέχισε τις προσπάθειές του και κατασκεύασε ένα δεύτερο υποβρύχιο, το "Seeteufel" (Θαλασσινός Διάβολος), για τον Τσάρο Αλέξανδρο Β' της Ρωσίας. Μαθαίνοντας από την προηγούμενη εμπειρία του με το Brandtaucher, διόρθωσε τα ζητήματα που είχαν ταλαιπωρήσει το πρώτο του σχέδιο. Το Seeteufel ήταν πολύ μεγαλύτερο και πιο προηγμένο, επιτρέποντάς του να πραγματοποιήσει 133 επιτυχημένες καταδυτικές διαδρομές μέσα σε 4 μήνες. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της 134ης κατάδυσης, το υποβρύχιο κόλλησε στην άμμο στον πυθμένα της θάλασσας. Αδειάζοντας τους κυλίνδρους νερού με τις αντλίες, το πλήρωμα κατάφερε να σηκώσει το υποβρύχιο αρκετά ψηλά, ώστε η καταπακτή να βρίσκεται πάνω από την ίσαλο γραμμή, όπου και διασώθηκαν όλοι -συμπεριλαμβανομένου του Bauer-, αλλά το υποβρύχιο βυθίστηκε στον βυθό της θάλασσας. Σήμερα, ένα μοντέλο του Seeteufel σε κλίμακα εκτίθεται στο Deutsches Museum στο Μόναχο.