 |
| Swedish Coast Guard |
Πριν από δύο χρόνια, οι αγωγοί φυσικού αερίου Nord Stream καταστράφηκαν σε μια οικονομική και περιβαλλοντική τρομοκρατική επίθεση. Η επίθεση διέκοψε μια βασική οικονομική σύνδεση μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας, συμβάλλοντας στην αποβιομηχάνιση της Ευρώπης και εντείνοντας τον οικονομικό αναπροσανατολισμό της Ρωσίας προς την Κίνα και την Ινδία. Οι γεωπολιτικές προεκτάσεις είναι τεράστιες, ωστόσο γνωρίζουμε ελάχιστα για την επίθεση. Πώς είναι αυτό δυνατόν;
Glenn Diesen - glenndiesen.substack.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους στο ΝΑΤΟ επέμειναν αρχικά ότι η Ρωσία ήταν σίγουρα ο δράστης, και οι στενογράφοι τους στα μέσα ενημέρωσης ανέφεραν με αυτοπεποίθηση πως «όλα δείχνουν προς τη Ρωσία»[1]. εν παρουσιάστηκαν αποδείξεις, ωστόσο το ΝΑΤΟ υποστήριξε ακόμη και ότι η επίθεση σε κρίσιμες υποδομές του θα μπορούσε να ενεργοποιήσει τη συλλογική άμυνα βάσει του άρθρου 5. Εκτός από την έμμεση απειλή της μεγαλύτερης πυρηνικής δύναμης του κόσμου με πόλεμο, το ΝΑΤΟ χρησιμοποίησε επίσης την επίθεση στον Nord Stream για να δικαιολογήσει την κλιμάκωση του πολέμου στην Ουκρανία και την περαιτέρω στρατιωτικοποίηση της Βαλτικής Θάλασσας και άλλων θαλασσών. Η ενίσχυση της ικανότητας του ΝΑΤΟ να προστατεύει τις υποθαλάσσιες υποδομές ήταν επίσης ένα σημαντικό επιχείρημα για τους λόγους για τους οποίους η Φινλανδία και η Σουηδία θα έπρεπε να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ.
Η ιστορία της Ρωσίας που ανατίναξε τον δικό της αγωγό θα μπορούσε να στηριχθεί σε μια ισχυρή συναίνεση, καθώς κάθε διαφωνία με την αφήγηση θα μπορούσε να απορριφθεί ως επανάληψη των θέσεων του Κρεμλίνου. Παρόμοιες ιστορίες, όπως ο συνεχιζόμενος βομβαρδισμός από τη Ρωσία ενός πυρηνικού εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας υπό τον έλεγχό της ή η επίθεση της Ρωσίας στο Κρεμλίνο με μη επανδρωμένα αεροσκάφη, δεν έβγαζαν επίσης κανένα νόημα, ωστόσο ελλείψει κοινής λογικής οι ελίτ των πολιτικών μέσων ενημέρωσης μπορούσαν να εξηγήσουν ότι αυτό ήταν βγαλμένο κατευθείαν από το «ρωσικό εγχειρίδιο».
Ωστόσο, η πραγματικότητα επικράτησε τελικά γύρω στην εποχή του άρθρου του Seymour Hersh που κατηγόρησε τις ΗΠΑ για την επίθεση, και στη συνέχεια οι ΗΠΑ άρχισαν να μεταθέτουν την ευθύνη στην Ουκρανία. Σε μια από τις τελευταίες εξελίξεις, η Wall Street Journal ανέφερε ότι οι ΗΠΑ γνώριζαν εκ των προτέρων για την ουκρανική επίθεση και «η CIA προειδοποίησε το γραφείο του Zelensky να σταματήσει την επιχείρηση»[2].
Φαίνεται εξαιρετικά απίθανο οι ΗΠΑ να μη συμμετείχαν στην επίθεση στον Nord Stream, ωστόσο η νέα και επικαιροποιημένη αφήγηση είναι ενδιαφέρουσα, καθώς αποτελεί παραδοχή πως οι ΗΠΑ γνώριζαν για την επίθεση στον Nord Stream πριν συμβεί. Πρόκειται για μια παραδοχή ότι οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ είπαν ψέματα στο κοινό τους και σε ολόκληρο τον κόσμο όταν κατηγόρησαν τη Ρωσία για την επίθεση και στη συνέχεια χρησιμοποίησαν αυτό το ψέμα για να κλιμακώσουν τον πόλεμο στην Ουκρανία, να στρατιωτικοποιήσουν τη Βαλτική Θάλασσα και να προωθήσουν περαιτέρω επεκτατισμό του ΝΑΤΟ.
Η έλλειψη γνώσης σχετικά με το τι συνέβη στους αγωγούς φυσικού αερίου Nord Stream είναι αποτέλεσμα της υπεράσπισης της αφήγησης από την πραγματικότητα. Η μακάρια άγνοια έχει γίνει το θεμέλιο της ενότητας του ΝΑΤΟ και έτσι τα γεγονότα αντιμετωπίζονται ως ο μεγάλος μας εχθρός. Ωστόσο, καθώς η απαίτηση για ενότητα υποστηρίζει επίσης αυτό που μπορεί να περιγραφεί μόνο ως το Σύνδρομο της Στοκχόλμης, ας επανεξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο η αφήγηση του Nord Stream έχει υπερασπιστεί από την πραγματικότητα:
Οι ΗΠΑ ανακοινώνουν τον στόχο τους να καταστρέψουν τον Nord Stream
Η παρεμπόδιση της οικονομικής ολοκλήρωσης και της συνεργασίας μεταξύ της Ρωσίας και της Γερμανίας ως δύο βασικών κέντρων εξουσίας ήταν ένας αιώνιος ηγεμονικός στόχος των ΗΠΑ και της Βρετανίας. Η RAND Corporation, μια δεξαμενή σκέψης που συνδέεται με την κοινότητα των μυστικών υπηρεσιών, συνέταξε το 2019 μια έκθεση που χρηματοδοτήθηκε από το Γραφείο Τετραετούς Αμυντικής Αναθεώρησης του Στρατού σχετικά με το πώς να επεκταθεί και να αποδυναμωθεί η Ρωσία. Εκτός από την αποσταθεροποίηση των ρωσικών συνόρων και την αφαίμαξη της Ρωσίας στην Ουκρανία, η έκθεση περιέγραφε τον στόχο της αποκοπής των ενεργειακών δεσμών της Ρωσίας με την Ευρώπη: «Ένα πρώτο βήμα θα περιελάμβανε τη διακοπή του Nord Stream 2».[3]
Η αντίθεση των ΗΠΑ στον Nord Stream 2 περιλάμβανε πολιτική πίεση και οικονομικές κυρώσεις κατά των εταιρειών των Ευρωπαίων συμμάχων που συμμετείχαν στο έργο, μια ηγεμονική φιλοδοξία που πουλήθηκε στο κοινό ως υπεράσπιση της Ευρώπης. Τον Ιούλιο του 2020, ο τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο διακήρυξε: «Θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να βεβαιωθούμε πως ο αγωγός αυτός δεν θα απειλήσει την Ευρώπη."[4] Ο γερουσιαστής των ΗΠΑ Τομ Κότον ανακοίνωσε τον Μάιο του 2021 ότι “υπάρχει ακόμη χρόνος για να τον σταματήσουμε.... Kill Nord Stream 2 τώρα, και να τον αφήσουμε να σκουριάσει κάτω από τα κύματα της Βαλτικής”. [5] Στις 14 Ιανουαρίου 2022, ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν απείλησε επίσης τον αγωγό: «Έχουμε καταστήσει σαφές στους Ρώσους ότι ο αγωγός κινδυνεύει αν κινηθούν περαιτέρω στην Ουκρανία» [6] Ο γερουσιαστής Τεντ Κρουζ χρησιμοποίησε ομοίως πολύ άμεση γλώσσα ζητώντας να σταματήσει ο Nord Stream: «Αυτός ο αγωγός πρέπει να σταματήσει και ο μόνος τρόπος να αποτραπεί η ολοκλήρωσή του είναι να χρησιμοποιηθούν όλα τα διαθέσιμα εργαλεία για να γίνει αυτό»..[7]
Στις 7 Φεβρουαρίου 2022, ο πρόεδρος Μπάιντεν βρισκόταν δίπλα στον Γερμανό καγκελάριο Σολτς σε συνέντευξη Τύπου, προειδοποιώντας ότι αν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία, τότε «δεν θα υπάρχει πλέον Nord Stream 2. Θα του βάλουμε τέλος». Όταν ρωτήθηκε από δημοσιογράφο πώς θα έβαζε τέλος σε ένα έργο υπό γερμανικό έλεγχο, ο Μπάιντεν απάντησε: «Σας υπόσχομαι ότι θα είμαστε σε θέση να το κάνουμε αυτό"[8]. ο εκπρόσωπος των ΗΠΑ, Ned Price, ήταν σαφής: «Θέλω να είμαι πολύ σαφής: αν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ο Nord Stream 2 δεν θα προχωρήσει"[9] Η υφυπουργός Εξωτερικών για θέματα πολιτικής, Βικτόρια Νούλαντ, χρησιμοποίησε ακριβώς τα ίδια λόγια: «Αν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ο Nord Stream 2 δεν θα προχωρήσει».[10]
Η επίθεση στον Nord Stream και ο επακόλουθος γύρος νίκης
Στις 26 Σεπτεμβρίου 2022, οι γερμανορωσικοί αγωγοί Nord Stream καταστράφηκαν. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας, Radek Sikorski, έγραψε στο Twitter «Ευχαριστώ, ΗΠΑ» συνοδευόμενος από μια εικόνα του κατεστραμμένου αγωγού. Την επομένη της επίθεσης, στις 27 Σεπτεμβρίου 2022, οι ηγέτες της Πολωνίας, της Νορβηγίας και της Δανίας συμμετείχαν σε τελετή στην Πολωνία για να σηματοδοτήσουν τα εγκαίνια του νέου αγωγού Νορβηγίας-Πολωνίας Baltic Pipe που κατασκευάστηκε για να μειώσει την εξάρτηση της Ευρώπης από τον Nord Stream.
Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν υποστήριξε ότι η καταστροφή του Nord Stream παρουσίασε «μια τεράστια ευκαιρία. Είναι μια τεράστια ευκαιρία να αφαιρέσουμε μια για πάντα την εξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια». Ο Μπλίνκεν προσφέρθηκε να «βοηθήσει» την Ευρώπη να αντικαταστήσει το ρωσικό φυσικό αέριο με πολύ ακριβότερο αμερικανικό φυσικό αέριο. Η Βικτόρια Νούλαντ συμμετείχε στους πανηγυρισμούς για την επίθεση: «Είμαι, και νομίζω πως η κυβέρνηση είναι, πολύ ικανοποιημένη που γνωρίζω ότι ο Nord Stream 2 είναι τώρα, όπως σας αρέσει να λέτε, ένα κομμάτι μέταλλο στο βυθό της θάλασσας».[11]
Η Ουάσινγκτον θα μπορούσε να κάνει μια σύντομη παύση από τη χαρά της για την καταστροφή των κρίσιμων ενεργειακών υποδομών της Ευρώπης, για να καθησυχάσει τον κόσμο ότι πρέπει να ήταν οι Ρώσοι που επιτέθηκαν στους δικούς τους αγωγούς. Η Ρωσία είχε πρώτα επενδύσει δισεκατομμύρια στο σατανικό σχέδιό της να καταστήσει την Ευρώπη εξαρτημένη από τη ρωσική ενέργεια και στη συνέχεια πέρασε στο νέο σατανικό σχέδιό της να ανατινάξει αυτούς τους αγωγούς για να αρνηθεί την παροχή φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Η Ρωσία θα μπορούσε εναλλακτικά να κλείσει τις βαλβίδες και να σώσει υποδομές αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων, αλλά το ρωσικό εγχειρίδιο λειτουργεί με μυστηριώδεις τρόπους. Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί που είναι επιφορτισμένοι με την προστασία των εθνικών τους συμφερόντων και τα μέσα ενημέρωσης που είναι επιφορτισμένα με την αναφορά της πραγματικότητας, επέμειναν ότι μόνο η Ρωσία θα μπορούσε να πραγματοποιήσει μια τέτοια φρικτή επίθεση. Οποιοσδήποτε πρότεινε ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να είναι ο δράστης, συκοφαντήθηκε από τις ελίτ των πολιτικών μέσων ενημέρωσης ως διασπορέας «ρωσικής προπαγάνδας».
Κατηγορώντας την Ουκρανία
Ο Seymour Hersh ανέφερε στη συνέχεια πως οι ΗΠΑ είχαν συντονίσει τις επιθέσεις με τη χρήση μιας ομάδας καταδυτών του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ. Αυτή η έκθεση αγνοήθηκε σε μεγάλο βαθμό και γελοιοποιήθηκε από τα μέσα ενημέρωσης, με πολλούς δημοσιογράφους να υπονομεύουν αντίθετα την αξιοπιστία του Hersh. Ο θρυλικός ερευνητής δημοσιογράφος που αποκάλυψε τη συγκάλυψη της σφαγής My Lai στο Βιετνάμ και περιέγραψε λεπτομερώς τα βασανιστήρια κρατουμένων από τον αμερικανικό στρατό στο Abu Ghraib στο Ιράκ, ξαφνικά παρουσιάστηκε στο κοινό ως ένας γέρος γεροντικός θεωρητικός της συνωμοσίας που μεταφέρει νερό στον Πούτιν..
Ωστόσο, οι ΗΠΑ άρχισαν να μεταθέτουν την ευθύνη στην Ουκρανία. Η Washington Post ανέφερε τον Ιούνιο του 2023 σχετικά με έγγραφα της CIA που διέρρευσαν και αποκαλύπτουν ότι οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ και η κυβέρνηση Μπάιντεν γνώριζαν τουλάχιστον τρεις μήνες πριν από την επίθεση στον Nord Stream πως «ο ουκρανικός στρατός είχε σχεδιάσει μια μυστική επίθεση στο υποθαλάσσιο δίκτυο, χρησιμοποιώντας μια μικρή ομάδα δυτών που ανέφερε απευθείας στον αρχηγό των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων.»[12] Πώς θα μπορούσαν τα μέσα ενημέρωσης να αναφέρουν ότι οι ΗΠΑ λένε ψέματα πως η Ρωσία βρίσκεται πίσω από την επίθεση και τι είδους αφήγηση θα μπορούσε να κατασκευαστεί όταν οι μόνοι δύο ύποπτοι είναι οι ΗΠΑ και η Ουκρανία; Όταν τα μέσα ενημέρωσης που καθοδηγούνταν από την αφήγηση δεν είχαν αφήγηση, η λύση ήταν απλώς η συσκότιση των μέσων ενημέρωσης. Ο Γερμανός υπουργός Άμυνας Μπόρις Πιστόριους, αφοσιωμένος στο να βρίσκει δικαιολογίες για τους επιτιθέμενους και αντί να κατηγορεί τη Ρωσία, πρότεινε ότι ήταν πολύ νωρίς για να κατηγορηθεί η Ουκρανία, καθώς η επίθεση στον Nord Stream θα μπορούσε να είναι μια επίθεση με «ψεύτικη σημαία» για να κατηγορηθεί η Ουκρανία. Άλλοι Ευρωπαίοι πολιτικοί κατέληξαν απλώς στο συμπέρασμα ότι ήταν καλύτερο να σταματήσουν να σκάβουν, καθώς δεν θα τους άρεσε αυτό που θα έβρισκαν. Οι ίδιοι αξιωματούχοι της ΕΕ που για χρόνια μιλούσαν για τον στόχο της «ευρωπαϊκής κυριαρχίας», τώρα επέδειξαν πλήρη υποταγή στην Ουάσινγκτον.
Ωστόσο, οι ΗΠΑ ήταν προσεκτικές ώστε να μην απονομιμοποιήσουν την ουκρανική κυβέρνηση, κατηγορώντας κάποια κακοποιά ουκρανικά στοιχεία που απέκτησαν ένα ιστιοφόρο με καταδυτικό εξοπλισμό. Αυτή η ιστορία παρουσιάστηκε άκριτα στο κοινό, αφού εξηγούσαν επί μήνες ότι μόνο ένας κρατικός φορέας θα μπορούσε να βρίσκεται πίσω από μια τόσο περίπλοκη επίθεση. Ωστόσο, τα μέσα ενημέρωσης καλούνταν να μην εμπλακούν σε εικασίες μέχρι οι ευρωπαϊκές χώρες να ολοκληρώσουν τις έρευνές τους και να μοιραστούν τα ευρήματά τους με τον κόσμο. Ωστόσο, η Σουηδία ανακοίνωσε τον Οκτώβριο του 2022 ότι δεν θα συγκροτήσει κοινή ομάδα έρευνας με συμμάχους όπως η Γερμανία λόγω εθνικής ασφάλειας. Τον Φεβρουάριο του 2024, η Σουηδία ανακοίνωσε πως είχε κλείσει τις έρευνες για την επίθεση στον Nord Stream, καθώς η υπόθεση δεν εμπίπτει στη δικαιοδοσία της.
Καθώς η Ρωσία εμποδίστηκε να συμμετάσχει στις έρευνες, η Ρωσία υπέβαλε ψήφισμα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ με το οποίο ζητούσε τη σύσταση διεθνούς ανεξάρτητης ερευνητικής επιτροπής για την επίθεση στους αγωγούς Nord Steam. Οι δυτικές χώρες απέρριψαν μια ανεξάρτητη διεθνή έρευνα και μπλόκαραν το ψήφισμα του ΟΗΕ. Εξάλλου, μια ανεξάρτητη αποστολή διερεύνησης των γεγονότων θα μπορούσε να απειλήσει το αφήγημα στο οποίο στηρίζεται η ενότητα του ΝΑΤΟ.
Μέχρι τον Αύγουστο του 2024, η αφήγηση για τον Nord Stream εξελίχθηκε και πάλι, καθώς η Wall Street Journal ανέφερε ότι ο Zelensky είχε εμπλακεί στην επίθεση, την οποία η CIA φέρεται να προσπάθησε να σταματήσει. Η γερμανική κυβέρνηση διαβεβαίωσε τους εταίρους της πως η φερόμενη ουκρανική επίθεση στον Nord Stream και οι προμήθειες όπλων της Γερμανίας στην Ουκρανία είναι δύο ξεχωριστά ζητήματα και ότι η έρευνα για τον Nord Stream δεν θα είχε καμία σχέση με την υποστήριξη της Γερμανίας προς την Ουκρανία.
Η πραγματικότητα απειλεί την ενοποιητική αφήγηση
Χωρίς έναν Ρώσο δράστη ως θεμέλιο της αλληλεγγύης, οι Ευρωπαίοι έχουν αρχίσει να στρέφονται ο ένας εναντίον του άλλου. Ο έλεγχος των αφηγήσεων έχει γίνει στη συνέχεια δύσκολος. Ένας Γερμανός αξιωματούχος ισχυρίστηκε ότι η Πολωνία σαμποτάρισε τις έρευνες για την επίθεση στον Nord Stream, καθώς δεν συνέλαβε έναν ύποπτο Ουκρανό δύτη με το όνομα «Volodymyr Z» και, αντίθετα, τον άφησε να διαφύγει πίσω στην Ουκρανία. Ο August Hanning, πρώην επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Πληροφοριών της Γερμανίας, κατηγόρησε τόσο την Πολωνία όσο και την Ουκρανία ότι εμπλέκονται στην επίθεση στον Nord Stream. Ο Hanning αμφισβήτησε επίσης την αφήγηση του ιστιοφόρου ως: «Επιχειρήσεις τέτοιων διαστάσεων είναι αδιανόητες χωρίς την έγκριση των πολιτικών ηγετών των εμπλεκόμενων χωρών».[14]
Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας Ντόναλντ Τουσκ απάντησε στους Γερμανούς: «Προς όλους τους εμπνευστές και προστάτες του Nord Stream 1 και 2. Το μόνο πράγμα που πρέπει να κάνετε σήμερα γι' αυτό είναι να ζητήσετε συγγνώμη και να σιωπήσετε."[15] Ο πρόεδρος της Τσεχικής Δημοκρατίας, Petr Pavel, υποστήριξε ότι αν η Ουκρανία βρισκόταν πίσω από την επίθεση στον Nord Stream, τότε ήταν νόμιμος στόχος. Η αφήγηση μετατοπίζεται έτσι από την άρνηση στη δικαιολόγηση της τρομοκρατικής επίθεσης. Η Γερμανία συνεχίζει να ταπεινώνεται από τους βασικούς εταίρους και συμμάχους της, ορισμένοι από τους οποίους βρίσκονταν πίσω από την επίθεση και άλλοι που δικαιολογούν την επίθεση σε κρίσιμες υποδομές της. Όλα αυτά συμβαίνουν ενώ οι ενεργοβόρες βιομηχανίες της Γερμανίας καταρρέουν και η οικονομία της στη συνέχεια παραπαίει.
Ωστόσο, το φαινόμενο του συνδρόμου της Στοκχόλμης δεν πρέπει να υποτιμάται, καθώς οι Ευρωπαίοι θα απομνημονεύσουν αυτά τα δυσάρεστα γεγονότα και θα συνεχίσουν να αγνοούν τα εθνικά συμφέροντα. Σύντομα θα υπάρξει ένα νέο σενάριο που θα πρέπει να ακολουθηθεί επιμελώς και μια γρήγορη επιστροφή στην απλή και άνετη κοσμοθεωρία του καλού εναντίον του κακού, στην οποία οι φιλελεύθερες δημοκρατίες στέκονται ενωμένες υπό την ηγεσία της καλοκάγαθης ηγεσίας των ΗΠΑ εναντίον των κακών Ρώσων.
[1] Z. Colman and B Lefebvre, ‘Everything is pointing to Russia': U.S., EU officials on edge over pipeline explosions, Politico, 28 September 2022.
[2] B. Pancevski, A Drunken Evening, a Rented Yacht: The Real Story of the Nord Stream Pipeline Sabotage, The Wall Street Journal, 14 August 2024.
[3] RAND, ‘Extending Russia: Competing from Advantageous Ground’, RAND Corporation, 24 April 2019, p.62.
[4] RFE/RL, ‘Pompeo Says U.S. Will 'Do Everything' To Stop Nord Stream 2 Project’, RFE/RL, 30 July 2020.
[5] T. Cotton, ‘Kill Russia’s Nord Stream 2, Let it Ruse in the Baltic’, Tom Cotton official website, 19 May 2021.
[6] CNN, ‘At this hour with Kate Bolduan’, CNN, 14 January 2022.
[7] T. Cruz, ‘President Biden and the Democrats have Imperilled Ukraine and put Europe on the Brink of War’, Ted Cruz official website, 7 February 2022.
[8] S. Sarkar, ‘‘There Will No Longer Be a Nord Stream 2’: Fingers Pointed Towards Biden after Gas Pipeline Blasts’, News18, 30 September 2022.
[9] DW, ‘Nord Stream 2 won't happen if Russia invades Ukraine: US’, Deutsche Welle, 27 January 2022.
[10] Wion, ‘If Russia invades Ukraine, Nord Stream 2 pipeline will not move forward: US’, Wion, 28 January 2022.
[11] I. Van Brugen, ‘Sergei Lavrov Accuses U.S. of Nord Stream Pipeline Attack’, Newsweek, 2 February 2023.
[12] S. Harris and S Mekhennet, U.S. had intelligence of detailed Ukrainian plan to attack Nord Stream pipeline, The Washington Post, 6 June 2023.
[13] B. Pancevski, A Drunken Evening, a Rented Yacht: The Real Story of the Nord Stream Pipeline Sabotage, The Wall Street Journal, 14 August 2024.
[14] Welt Report, German officials claim Poland sabotaged investigation into Nord Stream explosions, Politico, 7 September 2024.
[15] D. Bellamy, Polish PM Donald Tusk suggests Nord Stream patrons should 'keep quiet', Euronews, 18 August 2024.
Glenn Diesen - glenndiesen.substack.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους στο ΝΑΤΟ επέμειναν αρχικά ότι η Ρωσία ήταν σίγουρα ο δράστης, και οι στενογράφοι τους στα μέσα ενημέρωσης ανέφεραν με αυτοπεποίθηση πως «όλα δείχνουν προς τη Ρωσία»[1]. εν παρουσιάστηκαν αποδείξεις, ωστόσο το ΝΑΤΟ υποστήριξε ακόμη και ότι η επίθεση σε κρίσιμες υποδομές του θα μπορούσε να ενεργοποιήσει τη συλλογική άμυνα βάσει του άρθρου 5. Εκτός από την έμμεση απειλή της μεγαλύτερης πυρηνικής δύναμης του κόσμου με πόλεμο, το ΝΑΤΟ χρησιμοποίησε επίσης την επίθεση στον Nord Stream για να δικαιολογήσει την κλιμάκωση του πολέμου στην Ουκρανία και την περαιτέρω στρατιωτικοποίηση της Βαλτικής Θάλασσας και άλλων θαλασσών. Η ενίσχυση της ικανότητας του ΝΑΤΟ να προστατεύει τις υποθαλάσσιες υποδομές ήταν επίσης ένα σημαντικό επιχείρημα για τους λόγους για τους οποίους η Φινλανδία και η Σουηδία θα έπρεπε να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ.
Η ιστορία της Ρωσίας που ανατίναξε τον δικό της αγωγό θα μπορούσε να στηριχθεί σε μια ισχυρή συναίνεση, καθώς κάθε διαφωνία με την αφήγηση θα μπορούσε να απορριφθεί ως επανάληψη των θέσεων του Κρεμλίνου. Παρόμοιες ιστορίες, όπως ο συνεχιζόμενος βομβαρδισμός από τη Ρωσία ενός πυρηνικού εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας υπό τον έλεγχό της ή η επίθεση της Ρωσίας στο Κρεμλίνο με μη επανδρωμένα αεροσκάφη, δεν έβγαζαν επίσης κανένα νόημα, ωστόσο ελλείψει κοινής λογικής οι ελίτ των πολιτικών μέσων ενημέρωσης μπορούσαν να εξηγήσουν ότι αυτό ήταν βγαλμένο κατευθείαν από το «ρωσικό εγχειρίδιο».
Ωστόσο, η πραγματικότητα επικράτησε τελικά γύρω στην εποχή του άρθρου του Seymour Hersh που κατηγόρησε τις ΗΠΑ για την επίθεση, και στη συνέχεια οι ΗΠΑ άρχισαν να μεταθέτουν την ευθύνη στην Ουκρανία. Σε μια από τις τελευταίες εξελίξεις, η Wall Street Journal ανέφερε ότι οι ΗΠΑ γνώριζαν εκ των προτέρων για την ουκρανική επίθεση και «η CIA προειδοποίησε το γραφείο του Zelensky να σταματήσει την επιχείρηση»[2].
Φαίνεται εξαιρετικά απίθανο οι ΗΠΑ να μη συμμετείχαν στην επίθεση στον Nord Stream, ωστόσο η νέα και επικαιροποιημένη αφήγηση είναι ενδιαφέρουσα, καθώς αποτελεί παραδοχή πως οι ΗΠΑ γνώριζαν για την επίθεση στον Nord Stream πριν συμβεί. Πρόκειται για μια παραδοχή ότι οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ είπαν ψέματα στο κοινό τους και σε ολόκληρο τον κόσμο όταν κατηγόρησαν τη Ρωσία για την επίθεση και στη συνέχεια χρησιμοποίησαν αυτό το ψέμα για να κλιμακώσουν τον πόλεμο στην Ουκρανία, να στρατιωτικοποιήσουν τη Βαλτική Θάλασσα και να προωθήσουν περαιτέρω επεκτατισμό του ΝΑΤΟ.
Η έλλειψη γνώσης σχετικά με το τι συνέβη στους αγωγούς φυσικού αερίου Nord Stream είναι αποτέλεσμα της υπεράσπισης της αφήγησης από την πραγματικότητα. Η μακάρια άγνοια έχει γίνει το θεμέλιο της ενότητας του ΝΑΤΟ και έτσι τα γεγονότα αντιμετωπίζονται ως ο μεγάλος μας εχθρός. Ωστόσο, καθώς η απαίτηση για ενότητα υποστηρίζει επίσης αυτό που μπορεί να περιγραφεί μόνο ως το Σύνδρομο της Στοκχόλμης, ας επανεξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο η αφήγηση του Nord Stream έχει υπερασπιστεί από την πραγματικότητα:
Οι ΗΠΑ ανακοινώνουν τον στόχο τους να καταστρέψουν τον Nord Stream
Η παρεμπόδιση της οικονομικής ολοκλήρωσης και της συνεργασίας μεταξύ της Ρωσίας και της Γερμανίας ως δύο βασικών κέντρων εξουσίας ήταν ένας αιώνιος ηγεμονικός στόχος των ΗΠΑ και της Βρετανίας. Η RAND Corporation, μια δεξαμενή σκέψης που συνδέεται με την κοινότητα των μυστικών υπηρεσιών, συνέταξε το 2019 μια έκθεση που χρηματοδοτήθηκε από το Γραφείο Τετραετούς Αμυντικής Αναθεώρησης του Στρατού σχετικά με το πώς να επεκταθεί και να αποδυναμωθεί η Ρωσία. Εκτός από την αποσταθεροποίηση των ρωσικών συνόρων και την αφαίμαξη της Ρωσίας στην Ουκρανία, η έκθεση περιέγραφε τον στόχο της αποκοπής των ενεργειακών δεσμών της Ρωσίας με την Ευρώπη: «Ένα πρώτο βήμα θα περιελάμβανε τη διακοπή του Nord Stream 2».[3]
Η αντίθεση των ΗΠΑ στον Nord Stream 2 περιλάμβανε πολιτική πίεση και οικονομικές κυρώσεις κατά των εταιρειών των Ευρωπαίων συμμάχων που συμμετείχαν στο έργο, μια ηγεμονική φιλοδοξία που πουλήθηκε στο κοινό ως υπεράσπιση της Ευρώπης. Τον Ιούλιο του 2020, ο τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο διακήρυξε: «Θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να βεβαιωθούμε πως ο αγωγός αυτός δεν θα απειλήσει την Ευρώπη."[4] Ο γερουσιαστής των ΗΠΑ Τομ Κότον ανακοίνωσε τον Μάιο του 2021 ότι “υπάρχει ακόμη χρόνος για να τον σταματήσουμε.... Kill Nord Stream 2 τώρα, και να τον αφήσουμε να σκουριάσει κάτω από τα κύματα της Βαλτικής”. [5] Στις 14 Ιανουαρίου 2022, ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν απείλησε επίσης τον αγωγό: «Έχουμε καταστήσει σαφές στους Ρώσους ότι ο αγωγός κινδυνεύει αν κινηθούν περαιτέρω στην Ουκρανία» [6] Ο γερουσιαστής Τεντ Κρουζ χρησιμοποίησε ομοίως πολύ άμεση γλώσσα ζητώντας να σταματήσει ο Nord Stream: «Αυτός ο αγωγός πρέπει να σταματήσει και ο μόνος τρόπος να αποτραπεί η ολοκλήρωσή του είναι να χρησιμοποιηθούν όλα τα διαθέσιμα εργαλεία για να γίνει αυτό»..[7]
Στις 7 Φεβρουαρίου 2022, ο πρόεδρος Μπάιντεν βρισκόταν δίπλα στον Γερμανό καγκελάριο Σολτς σε συνέντευξη Τύπου, προειδοποιώντας ότι αν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία, τότε «δεν θα υπάρχει πλέον Nord Stream 2. Θα του βάλουμε τέλος». Όταν ρωτήθηκε από δημοσιογράφο πώς θα έβαζε τέλος σε ένα έργο υπό γερμανικό έλεγχο, ο Μπάιντεν απάντησε: «Σας υπόσχομαι ότι θα είμαστε σε θέση να το κάνουμε αυτό"[8]. ο εκπρόσωπος των ΗΠΑ, Ned Price, ήταν σαφής: «Θέλω να είμαι πολύ σαφής: αν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ο Nord Stream 2 δεν θα προχωρήσει"[9] Η υφυπουργός Εξωτερικών για θέματα πολιτικής, Βικτόρια Νούλαντ, χρησιμοποίησε ακριβώς τα ίδια λόγια: «Αν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ο Nord Stream 2 δεν θα προχωρήσει».[10]
Η επίθεση στον Nord Stream και ο επακόλουθος γύρος νίκης
Στις 26 Σεπτεμβρίου 2022, οι γερμανορωσικοί αγωγοί Nord Stream καταστράφηκαν. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας, Radek Sikorski, έγραψε στο Twitter «Ευχαριστώ, ΗΠΑ» συνοδευόμενος από μια εικόνα του κατεστραμμένου αγωγού. Την επομένη της επίθεσης, στις 27 Σεπτεμβρίου 2022, οι ηγέτες της Πολωνίας, της Νορβηγίας και της Δανίας συμμετείχαν σε τελετή στην Πολωνία για να σηματοδοτήσουν τα εγκαίνια του νέου αγωγού Νορβηγίας-Πολωνίας Baltic Pipe που κατασκευάστηκε για να μειώσει την εξάρτηση της Ευρώπης από τον Nord Stream.
Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν υποστήριξε ότι η καταστροφή του Nord Stream παρουσίασε «μια τεράστια ευκαιρία. Είναι μια τεράστια ευκαιρία να αφαιρέσουμε μια για πάντα την εξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια». Ο Μπλίνκεν προσφέρθηκε να «βοηθήσει» την Ευρώπη να αντικαταστήσει το ρωσικό φυσικό αέριο με πολύ ακριβότερο αμερικανικό φυσικό αέριο. Η Βικτόρια Νούλαντ συμμετείχε στους πανηγυρισμούς για την επίθεση: «Είμαι, και νομίζω πως η κυβέρνηση είναι, πολύ ικανοποιημένη που γνωρίζω ότι ο Nord Stream 2 είναι τώρα, όπως σας αρέσει να λέτε, ένα κομμάτι μέταλλο στο βυθό της θάλασσας».[11]
Η Ουάσινγκτον θα μπορούσε να κάνει μια σύντομη παύση από τη χαρά της για την καταστροφή των κρίσιμων ενεργειακών υποδομών της Ευρώπης, για να καθησυχάσει τον κόσμο ότι πρέπει να ήταν οι Ρώσοι που επιτέθηκαν στους δικούς τους αγωγούς. Η Ρωσία είχε πρώτα επενδύσει δισεκατομμύρια στο σατανικό σχέδιό της να καταστήσει την Ευρώπη εξαρτημένη από τη ρωσική ενέργεια και στη συνέχεια πέρασε στο νέο σατανικό σχέδιό της να ανατινάξει αυτούς τους αγωγούς για να αρνηθεί την παροχή φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Η Ρωσία θα μπορούσε εναλλακτικά να κλείσει τις βαλβίδες και να σώσει υποδομές αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων, αλλά το ρωσικό εγχειρίδιο λειτουργεί με μυστηριώδεις τρόπους. Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί που είναι επιφορτισμένοι με την προστασία των εθνικών τους συμφερόντων και τα μέσα ενημέρωσης που είναι επιφορτισμένα με την αναφορά της πραγματικότητας, επέμειναν ότι μόνο η Ρωσία θα μπορούσε να πραγματοποιήσει μια τέτοια φρικτή επίθεση. Οποιοσδήποτε πρότεινε ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να είναι ο δράστης, συκοφαντήθηκε από τις ελίτ των πολιτικών μέσων ενημέρωσης ως διασπορέας «ρωσικής προπαγάνδας».
Κατηγορώντας την Ουκρανία
Ο Seymour Hersh ανέφερε στη συνέχεια πως οι ΗΠΑ είχαν συντονίσει τις επιθέσεις με τη χρήση μιας ομάδας καταδυτών του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ. Αυτή η έκθεση αγνοήθηκε σε μεγάλο βαθμό και γελοιοποιήθηκε από τα μέσα ενημέρωσης, με πολλούς δημοσιογράφους να υπονομεύουν αντίθετα την αξιοπιστία του Hersh. Ο θρυλικός ερευνητής δημοσιογράφος που αποκάλυψε τη συγκάλυψη της σφαγής My Lai στο Βιετνάμ και περιέγραψε λεπτομερώς τα βασανιστήρια κρατουμένων από τον αμερικανικό στρατό στο Abu Ghraib στο Ιράκ, ξαφνικά παρουσιάστηκε στο κοινό ως ένας γέρος γεροντικός θεωρητικός της συνωμοσίας που μεταφέρει νερό στον Πούτιν..
Ωστόσο, οι ΗΠΑ άρχισαν να μεταθέτουν την ευθύνη στην Ουκρανία. Η Washington Post ανέφερε τον Ιούνιο του 2023 σχετικά με έγγραφα της CIA που διέρρευσαν και αποκαλύπτουν ότι οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ και η κυβέρνηση Μπάιντεν γνώριζαν τουλάχιστον τρεις μήνες πριν από την επίθεση στον Nord Stream πως «ο ουκρανικός στρατός είχε σχεδιάσει μια μυστική επίθεση στο υποθαλάσσιο δίκτυο, χρησιμοποιώντας μια μικρή ομάδα δυτών που ανέφερε απευθείας στον αρχηγό των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων.»[12] Πώς θα μπορούσαν τα μέσα ενημέρωσης να αναφέρουν ότι οι ΗΠΑ λένε ψέματα πως η Ρωσία βρίσκεται πίσω από την επίθεση και τι είδους αφήγηση θα μπορούσε να κατασκευαστεί όταν οι μόνοι δύο ύποπτοι είναι οι ΗΠΑ και η Ουκρανία; Όταν τα μέσα ενημέρωσης που καθοδηγούνταν από την αφήγηση δεν είχαν αφήγηση, η λύση ήταν απλώς η συσκότιση των μέσων ενημέρωσης. Ο Γερμανός υπουργός Άμυνας Μπόρις Πιστόριους, αφοσιωμένος στο να βρίσκει δικαιολογίες για τους επιτιθέμενους και αντί να κατηγορεί τη Ρωσία, πρότεινε ότι ήταν πολύ νωρίς για να κατηγορηθεί η Ουκρανία, καθώς η επίθεση στον Nord Stream θα μπορούσε να είναι μια επίθεση με «ψεύτικη σημαία» για να κατηγορηθεί η Ουκρανία. Άλλοι Ευρωπαίοι πολιτικοί κατέληξαν απλώς στο συμπέρασμα ότι ήταν καλύτερο να σταματήσουν να σκάβουν, καθώς δεν θα τους άρεσε αυτό που θα έβρισκαν. Οι ίδιοι αξιωματούχοι της ΕΕ που για χρόνια μιλούσαν για τον στόχο της «ευρωπαϊκής κυριαρχίας», τώρα επέδειξαν πλήρη υποταγή στην Ουάσινγκτον.
Ωστόσο, οι ΗΠΑ ήταν προσεκτικές ώστε να μην απονομιμοποιήσουν την ουκρανική κυβέρνηση, κατηγορώντας κάποια κακοποιά ουκρανικά στοιχεία που απέκτησαν ένα ιστιοφόρο με καταδυτικό εξοπλισμό. Αυτή η ιστορία παρουσιάστηκε άκριτα στο κοινό, αφού εξηγούσαν επί μήνες ότι μόνο ένας κρατικός φορέας θα μπορούσε να βρίσκεται πίσω από μια τόσο περίπλοκη επίθεση. Ωστόσο, τα μέσα ενημέρωσης καλούνταν να μην εμπλακούν σε εικασίες μέχρι οι ευρωπαϊκές χώρες να ολοκληρώσουν τις έρευνές τους και να μοιραστούν τα ευρήματά τους με τον κόσμο. Ωστόσο, η Σουηδία ανακοίνωσε τον Οκτώβριο του 2022 ότι δεν θα συγκροτήσει κοινή ομάδα έρευνας με συμμάχους όπως η Γερμανία λόγω εθνικής ασφάλειας. Τον Φεβρουάριο του 2024, η Σουηδία ανακοίνωσε πως είχε κλείσει τις έρευνες για την επίθεση στον Nord Stream, καθώς η υπόθεση δεν εμπίπτει στη δικαιοδοσία της.
Καθώς η Ρωσία εμποδίστηκε να συμμετάσχει στις έρευνες, η Ρωσία υπέβαλε ψήφισμα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ με το οποίο ζητούσε τη σύσταση διεθνούς ανεξάρτητης ερευνητικής επιτροπής για την επίθεση στους αγωγούς Nord Steam. Οι δυτικές χώρες απέρριψαν μια ανεξάρτητη διεθνή έρευνα και μπλόκαραν το ψήφισμα του ΟΗΕ. Εξάλλου, μια ανεξάρτητη αποστολή διερεύνησης των γεγονότων θα μπορούσε να απειλήσει το αφήγημα στο οποίο στηρίζεται η ενότητα του ΝΑΤΟ.
Μέχρι τον Αύγουστο του 2024, η αφήγηση για τον Nord Stream εξελίχθηκε και πάλι, καθώς η Wall Street Journal ανέφερε ότι ο Zelensky είχε εμπλακεί στην επίθεση, την οποία η CIA φέρεται να προσπάθησε να σταματήσει. Η γερμανική κυβέρνηση διαβεβαίωσε τους εταίρους της πως η φερόμενη ουκρανική επίθεση στον Nord Stream και οι προμήθειες όπλων της Γερμανίας στην Ουκρανία είναι δύο ξεχωριστά ζητήματα και ότι η έρευνα για τον Nord Stream δεν θα είχε καμία σχέση με την υποστήριξη της Γερμανίας προς την Ουκρανία.
Η πραγματικότητα απειλεί την ενοποιητική αφήγηση
Χωρίς έναν Ρώσο δράστη ως θεμέλιο της αλληλεγγύης, οι Ευρωπαίοι έχουν αρχίσει να στρέφονται ο ένας εναντίον του άλλου. Ο έλεγχος των αφηγήσεων έχει γίνει στη συνέχεια δύσκολος. Ένας Γερμανός αξιωματούχος ισχυρίστηκε ότι η Πολωνία σαμποτάρισε τις έρευνες για την επίθεση στον Nord Stream, καθώς δεν συνέλαβε έναν ύποπτο Ουκρανό δύτη με το όνομα «Volodymyr Z» και, αντίθετα, τον άφησε να διαφύγει πίσω στην Ουκρανία. Ο August Hanning, πρώην επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Πληροφοριών της Γερμανίας, κατηγόρησε τόσο την Πολωνία όσο και την Ουκρανία ότι εμπλέκονται στην επίθεση στον Nord Stream. Ο Hanning αμφισβήτησε επίσης την αφήγηση του ιστιοφόρου ως: «Επιχειρήσεις τέτοιων διαστάσεων είναι αδιανόητες χωρίς την έγκριση των πολιτικών ηγετών των εμπλεκόμενων χωρών».[14]
Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας Ντόναλντ Τουσκ απάντησε στους Γερμανούς: «Προς όλους τους εμπνευστές και προστάτες του Nord Stream 1 και 2. Το μόνο πράγμα που πρέπει να κάνετε σήμερα γι' αυτό είναι να ζητήσετε συγγνώμη και να σιωπήσετε."[15] Ο πρόεδρος της Τσεχικής Δημοκρατίας, Petr Pavel, υποστήριξε ότι αν η Ουκρανία βρισκόταν πίσω από την επίθεση στον Nord Stream, τότε ήταν νόμιμος στόχος. Η αφήγηση μετατοπίζεται έτσι από την άρνηση στη δικαιολόγηση της τρομοκρατικής επίθεσης. Η Γερμανία συνεχίζει να ταπεινώνεται από τους βασικούς εταίρους και συμμάχους της, ορισμένοι από τους οποίους βρίσκονταν πίσω από την επίθεση και άλλοι που δικαιολογούν την επίθεση σε κρίσιμες υποδομές της. Όλα αυτά συμβαίνουν ενώ οι ενεργοβόρες βιομηχανίες της Γερμανίας καταρρέουν και η οικονομία της στη συνέχεια παραπαίει.
Ωστόσο, το φαινόμενο του συνδρόμου της Στοκχόλμης δεν πρέπει να υποτιμάται, καθώς οι Ευρωπαίοι θα απομνημονεύσουν αυτά τα δυσάρεστα γεγονότα και θα συνεχίσουν να αγνοούν τα εθνικά συμφέροντα. Σύντομα θα υπάρξει ένα νέο σενάριο που θα πρέπει να ακολουθηθεί επιμελώς και μια γρήγορη επιστροφή στην απλή και άνετη κοσμοθεωρία του καλού εναντίον του κακού, στην οποία οι φιλελεύθερες δημοκρατίες στέκονται ενωμένες υπό την ηγεσία της καλοκάγαθης ηγεσίας των ΗΠΑ εναντίον των κακών Ρώσων.
[1] Z. Colman and B Lefebvre, ‘Everything is pointing to Russia': U.S., EU officials on edge over pipeline explosions, Politico, 28 September 2022.
[2] B. Pancevski, A Drunken Evening, a Rented Yacht: The Real Story of the Nord Stream Pipeline Sabotage, The Wall Street Journal, 14 August 2024.
[3] RAND, ‘Extending Russia: Competing from Advantageous Ground’, RAND Corporation, 24 April 2019, p.62.
[4] RFE/RL, ‘Pompeo Says U.S. Will 'Do Everything' To Stop Nord Stream 2 Project’, RFE/RL, 30 July 2020.
[5] T. Cotton, ‘Kill Russia’s Nord Stream 2, Let it Ruse in the Baltic’, Tom Cotton official website, 19 May 2021.
[6] CNN, ‘At this hour with Kate Bolduan’, CNN, 14 January 2022.
[7] T. Cruz, ‘President Biden and the Democrats have Imperilled Ukraine and put Europe on the Brink of War’, Ted Cruz official website, 7 February 2022.
[8] S. Sarkar, ‘‘There Will No Longer Be a Nord Stream 2’: Fingers Pointed Towards Biden after Gas Pipeline Blasts’, News18, 30 September 2022.
[9] DW, ‘Nord Stream 2 won't happen if Russia invades Ukraine: US’, Deutsche Welle, 27 January 2022.
[10] Wion, ‘If Russia invades Ukraine, Nord Stream 2 pipeline will not move forward: US’, Wion, 28 January 2022.
[11] I. Van Brugen, ‘Sergei Lavrov Accuses U.S. of Nord Stream Pipeline Attack’, Newsweek, 2 February 2023.
[12] S. Harris and S Mekhennet, U.S. had intelligence of detailed Ukrainian plan to attack Nord Stream pipeline, The Washington Post, 6 June 2023.
[13] B. Pancevski, A Drunken Evening, a Rented Yacht: The Real Story of the Nord Stream Pipeline Sabotage, The Wall Street Journal, 14 August 2024.
[14] Welt Report, German officials claim Poland sabotaged investigation into Nord Stream explosions, Politico, 7 September 2024.
[15] D. Bellamy, Polish PM Donald Tusk suggests Nord Stream patrons should 'keep quiet', Euronews, 18 August 2024.
από freepen.gr
0 Σχόλια
Tο kozanara.gr δημοσιεύει άμεσα κάθε σχόλιο. Ωστόσο δεν υιοθετούμε τις απόψεις αυτές καθώς εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Σχόλια με ύβρεις διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση.