Το παιδί σηκώθηκε. Εμείς καταλάβαμε;

του διευθυντή σύνταξης Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr iatrikanea

Όταν ένας μαθητής με αναπηρία σηκώθηκε από το αμαξίδιο και παρέλασε στη Λαμία, το κοινό συγκινήθηκε. Τα social media αποθέωσαν. Όμως μια φωνή –η Έλενα Ακρίτα– τόλμησε να θέσει το ερώτημα: μήπως τελικά συγκινούμαστε για λάθος λόγους; Και μήπως το πραγματικό μήνυμα του παιδιού χάθηκε μέσα στα χειροκροτήματα; .

Η εικόνα έγινε viral και παρουσιάστηκε από πολλούς ως ένα σύμβολο θάρρους, θυσίας και αγάπης για την πατρίδα. Όμως, η Έλενα Ακρίτα ήταν από τους λίγους που αμφισβήτησαν αυτή τη ρητορική. Όχι γιατί δεν σεβάστηκε την πράξη του μαθητή, αλλά γιατί επεσήμανε ότι στην έντονη συγκινησιακή φόρτιση αυτής της εικόνας κρύβεται ένας μισαναπηρισμός: η ιδέα ότι τιμάς καλύτερα την πατρίδα όταν «ξεπερνάς» την αναπηρία σου, έστω και για λίγο.

Η κουλτούρα της Υπέρβασης και οι παγίδες της

Η σύγχρονη βιβλιογραφία για την αναπηρία αναγνωρίζει ότι η κοινωνία συχνά αντιμετωπίζει τα άτομα με αναπηρία όχι ως ισότιμα υποκείμενα με δικαίωμα στη διαφορετικότητα, αλλά ως "πηγές έμπνευσης" όταν υπερβαίνουν την αναπηρία τους. Αυτή η προσέγγιση έχει ονομαστεί "inspiration porn", ένας όρος που χρησιμοποίησε η Αυστραλή αρθρογράφος με αναπηρία Stella Young, για να περιγράψει τη συνήθεια της κοινωνίας να εξυμνεί τα ΑμεΑ όχι για τη φωνή τους, αλλά για το ότι «παρά τα προβλήματα, προσπαθούν».

Όπως έχει πει χαρακτηριστικά η ίδια η Young:

"I am not your inspiration, thank you very much."

Με αυτή τη φράση, καυτηριάζει τον τρόπο που οι άνθρωποι με αναπηρία γίνονται αντικείμενα θαυμασμού απλώς και μόνο επειδή υπάρχουν ή επειδή εκτελούν καθημερινές δραστηριότητες. Η Young υποστήριζε ότι η πραγματική αποδοχή έρχεται όχι μέσα από το να δοξάζουμε την αναπηρία, αλλά μέσα από την αναγνώριση και τον σεβασμό της ως μέρος της ανθρώπινης ποικιλομορφίας.

Η αλήθεια του παιδιού έχει σημασία

Από την άλλη, η συζήτηση γίνεται προβληματική όταν επιχειρούμε να ερμηνεύσουμε την πράξη μόνοι μας. Αν το παιδί ένιωσε όμορφα, υπερήφανο ή δυνατό με αυτή την κίνηση, τίθεται μια προσωπική βούληση που πρέπει να σεβαστούμε. Όχι για να την εξιδανικεύσουμε, αλλά για να την ακούσουμε.

Σε αυτό το πλαίσιο, απάντηση στην κριτική της Ακρίτα έδωσε και η υπεύθυνη της παρέλασης στη Λαμία, η οποία είναι και η γυμνάστρια του σχολείου. Όπως δήλωσε:

«Απορώ πώς κάνετε κριτική, ενώ δεν γνωρίζετε το ίδιο το παιδί, τις ανάγκες του, τις επιθυμίες του, το πλαίσιο στο οποίο μεγαλώνει. Σας πληροφορώ ως υπεύθυνη της παρέλασης ότι είχε έντονη επιθυμία το παιδί να περάσει στην παρέλαση αλλά και να περπατήσει. Εγώ ως γυμνάστρια οφείλω να σέβομαι τις επιθυμίες των μαθητών μου και τον τρόπο που θέλουν να αυτοπροσδιορίζονται.»

Συμπεριληπτική κοινωνία: όχι εκθειασμός, αλλά αποδοχή

Η πράξη του μαθητή μπορεί να ήταν μια αυθόρμητη έκφραση επιθυμίας. Όμως η κοινωνία οφείλει να μη θεωρεί ότι είναι «σωστό» όταν παρέλασε όρθιος και λάθος όταν καθόταν. Όχι επειδή δεν έχει σημασία η κίνηση, αλλά επειδή έχει σημασία η επιλογή και ο σεβασμός στην κατάσταση του καθενός.

Συμπέρασμα

Η πράξη του μαθητή ήταν γενναία. Η ανάγνωσή της, όμως, χρειάζεται ευαισθησία και κριτική σκέψη. Όχι για να καταδικάσουμε, αλλά για να προωθήσουμε μια κοινωνία που δεν χειροκροτεί τη «υπέρβαση» της αναπηρίας, αλλά την συμπεριληπτική αποδοχή της.

Πηγές:

Stella Young, TEDxSydney: "I'm not your inspiration, thank you very much" https://www.ted.com/talks/stella_young_i_m_not_your_inspiration_thank_you_very_much
Shakespeare, T. (2006). Disability Rights and Wrongs. Routledge.
Barnes, C., & Mercer, G. (2010). Exploring Disability. Polity Press.
Ανάρτηση Έλενας Ακρίτα (27/3/2025)
Δήλωση υπεύθυνης παρέλασης στη Λαμία (27/3/2025)