Dr. Vladislav B. Sotirović
Το WoA αποτελείται πολιτικά από 22 κράτη μέλη του Οργανισμού του Αραβικού Συνδέσμου (επίσημα, ο Σύνδεσμος των Αραβικών Κρατών), συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προέρχονται από τις περιοχές της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής (MENA), και συνδέεται με πολυάριθμες διμερείς και πολυμερείς συμβάσεις και συμφωνίες. Από τη μία πλευρά, αυτά τα 22 κράτη μέλη διαφέρουν ως προς το μέγεθος, την κυβερνητική μορφή και τον πλούτο των φυσικών πόρων, αλλά από την άλλη πλευρά, όλα τους διαθέτουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά που τα ενώνουν πολιτισμικά, ομολογιακά και εθνικά: γλώσσα, αλφάβητο, θρησκεία, ιστορία, έθιμα, αξίες και παραδόσεις.
Ο Οργανισμός του Αραβικού Συνδέσμου
Ο Σύνδεσμος αυτός επιδιώκει να προωθήσει την πολιτική, πολιτιστική και οικονομική συνεργασία μεταξύ των 22 κρατών μελών του (συμπεριλαμβανομένων των εκπροσώπων της Παλαιστίνης από την ΟΑΠ) σε δύο ηπείρους. Ιδρύθηκε το 1945 από έξι ιδρυτικά αραβικά κράτη: Το Ιράκ, η Αίγυπτος, η Υπεριορδανία (σημερινή Ιορδανία), ο Λίβανος, η Σαουδική Αραβία και η Συρία. Μια από τις πρώτες και κεντρικές πολιτικές πράξεις του Συνδέσμου ήταν το οικονομικό μποϊκοτάζ του σιωνιστικού Ισραήλ από την ανακήρυξή του το 1948 μέχρι τις συμφωνίες του Όσλο το 1993. Ωστόσο, η προσπάθειά της να παρουσιάσει μια ενιαία πολιτική (αραβική) πλατφόρμα για κάποια ευρύτερα ζητήματα και στη συνέχεια να ακολουθήσει αρμονική οικονομική συνεργασία είναι μέχρι σήμερα περιορισμένη συνήθως λόγω της αμερικανικής παρέμβασης στις αραβικές υποθέσεις. Ωστόσο, η αποτυχία αυτή είναι αποτέλεσμα του τρόπου λειτουργίας του Οργανισμού του Αραβικού Συνδέσμου, καθώς οι αποφάσεις του είναι δεσμευτικές μόνο για τα κράτη μέλη που τις ψήφισαν. Εσωτερικοί παράγοντες, επιπλέον, όπως η μορφή του κράτους (μοναρχία ή δημοκρατία) έχουν επηρεάσει τη διαφωνία των πολιτικών των αραβικών κρατών.
Οι εξωτερικές σχέσεις, επίσης, διχάζουν ιστορικά και σήμερα τα αραβικά έθνη εντός του Συνδέσμου. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου 1.0, υποστήριζαν διαφορετικές πλευρές είτε τις ΗΠΑ είτε την ΕΣΣΔ. Ταυτόχρονα, η φύση των σχέσεών τους με διάφορους εξωτερικούς παράγοντες (Ρωσία, Κίνα, ΗΠΑ) καθόρισε άμεσα τις πολιτικές και οικονομικές δράσεις των κρατών μελών του Οργανισμού Αραβικού Συνδέσμου, οι οποίες ήταν ορατές, για παράδειγμα, στις περιπτώσεις των δύο πολέμων του Κόλπου ή της Αραβικής Άνοιξης το 2010-2013. Το 2011, ο Οργανισμός του Αραβικού Συνδέσμου καταδίκασε τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τον ηγέτη της Λιβύης Μουαμάρ Καντάφι και ζήτησε την επιβολή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων πάνω από τη Λιβύη, σε ένα πρωτοφανές αίτημα για παρέμβαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Το ιστορικό πλαίσιο
Το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου των Αράβων για περίπου τέσσερις αιώνες αποτελούνταν από επαρχίες υπό την Οθωμανική Αυτοκρατορία (Σουλτανάτο). Το πρώτο μισό του 16ου αιώνα γνώρισε μια μεγάλη προέλαση ισχύος των τριών κρίσιμων ισλαμικών αυτοκρατοριών εκείνης της εποχής: της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε τρεις ηπείρους, της Αυτοκρατορίας των Σαφαβιδών στην Περσία και της Αυτοκρατορίας των Μογγόλων στην Ινδία. Στα μέσα του ίδιου αιώνα, αυτά τα τρία ισλαμικά κράτη έλεγχαν ένα μεγάλο τμήμα της επικράτειας και των θαλασσών από το Μαρόκο, την Αυστρία και την Αιθιοπία μέχρι την Κεντρική Ασία, τα Ιμαλάια και τον Κόλπο της Βεγγάλης. Μεγάλο μέρος της Κεντρικής Ασίας βρισκόταν στην κατοχή μιας άλλης τουρκικής δυναστείας - των Ουζμπέκων Σαϊμπανιδών, η πρωτεύουσα των οποίων βρισκόταν στην Μπουχάρα. Χανάτα με μουσουλμάνους ηγεμόνες υπήρχαν στην Κριμαία και στον ποταμό Βόλγα στο Καζάν και στο Αστραχάν. Όλα αυτά τα κράτη ιδρύθηκαν από τουρκόφωνες μουσουλμανικές δυναστείες με ακραίο στρατιωτικό χαρακτηριστικό. Όλα, εκτός από την αυτοκρατορία των Σαφαβιδών στην Περσία, ήταν του σουνιτικού Ισλάμ, αλλά οι Σαφαβίδες, ωστόσο, ακολουθούσαν το σιιτικό Ισλάμ. Αυτό το ιστορικό γεγονός ενθάρρυνε τον έντονο ανταγωνισμό, την αντιπαλότητα και τις πολεμικές συγκρούσεις στις οποίες ενεπλάκησαν οι Άραβες της Μέσης Ανατολής. Μέχρι το 1639, η πλειονότητα των Αράβων διοικούνταν από τους Οθωμανούς σουλτάνους.
Με το θάνατο του Οθωμανού σουλτάνου Μεχμέτ Β΄ του Κατακτητή το 1481, οι Οθωμανοί Τούρκοι κατέκτησαν τη βυζαντινή πρωτεύουσα Κωνσταντινούπολη και τα μεγαλύτερα τμήματα των Βαλκανίων. Στη συνέχεια, η ξαφνική αναβίωση της ισλαμικής Περσίας υπό τον ηγεμόνα Ισμαήλ Α΄ (1500-1524) τους έσπρωξε πίσω στο δυτικό τμήμα της Μέσης Ανατολής. Ωστόσο, ο Ισμαήλ της Περσίας ηττήθηκε το 1514 και η Συρία και η Αίγυπτος κατακτήθηκαν το 1516-1517 από τους Οθωμανούς. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν αναμφισβήτητα το μεγαλύτερο μουσουλμανικό κράτος της εποχής. Γύρω στο 1530, οι Οθωμανοί υπήκοοι αριθμούσαν περίπου 14 εκατομμύρια σε σύγκριση με την Αγγλία που είχε 2,5 εκατομμύρια ή την Ισπανία 5 εκατομμύρια. Για τους Ευρωπαίους παρατηρητές διαφορετικού είδους, η δύναμη των Οθωμανών Τούρκων, ακολουθούμενη από τη δύναμη και την πειθαρχία του οθωμανικού στρατού, ήταν θέματα θαυμασμού και σεβασμού.
Το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο θα έπρεπε να έχει ως αποτέλεσμα την ανεξαρτησία και την αυτοδιοίκηση των αραβικών λαών. Ωστόσο, οι διατάξεις της μυστικής βρετανο-γαλλικής Συμφωνίας Sykes-Picot (16 Μαΐου 1916) μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας, διαίρεσαν και διατήρησαν το μεγαλύτερο μέρος των ΟΑΑ υπό την αυτοκρατορική τους κυριαρχία. Δύο δεκαετίες μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ορισμένα τμήματα του WoA εξακολουθούν να αγωνίζονται ενάντια στην αποικιοκρατική κυριαρχία της Δύσης. Για παράδειγμα, η γαλλική αποικιοκρατία τελείωσε το 1946 στο Λίβανο και τη Συρία, το 1956 στο Μαρόκο και την Τυνησία και το 1962 στην Αλγερία. Διαφορετικά από τη Γαλλία, ωστόσο, οι Βρετανοί την ίδια στιγμή μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο επιδίωξαν, με κάθε τρόπο, να επεκτείνουν την αποικιακή τους δύναμη στη Μέση Ανατολή, υπογράφοντας συνθήκες και συνάπτοντας σχέσεις με πιστούς Άραβες τοπικούς ηγέτες.
Παρ' όλα αυτά, ο αντίκτυπος της δυτικής αποικιακής κληρονομιάς στις νέες αραβικές χώρες είναι διαρκής τουλάχιστον για τους επόμενους εστιακούς λόγους:
1) Η δυτική αποικιακή τάξη εγκαθίδρυσε παραδοσιακά συστήματα διοίκησης με απόλυτη οικογενειοκρατία στην πλειονότητα των αποικιοκρατούμενων αραβικών κοινοτήτων. Με την πάροδο του χρόνου, οι αποικιοκράτες προσέφεραν στα πιστά αραβικά καθεστώτα τους οικονομική, στρατιωτική και τεχνολογική υποστήριξη.
2) Η πολιτική εξουσία και τα εδαφικά-διοικητικά σύνορα σηματοδοτήθηκαν, αναγνωρίστηκαν και θεσμοθετήθηκαν προκειμένου να προστατευθεί η σημερινή κατάσταση. Παρ' όλα αυτά, αυτό που δημιουργήθηκε και διατηρήθηκε ως πολιτική οντότητα από τους Γάλλους και τους Βρετανούς δεν έγινε για λόγους συνοχής και οικονομικής λειτουργίας ούτε για ιστορικούς λόγους, αλλά, πρωτίστως, για να ικανοποιήσουν τα αποικιοκρατικά-ιμπεριαλιστικά τους συμφέροντα.
3) Η κληρονομιά της βρετανικής αποικιοκρατίας στην Παλαιστίνη (η Εντολή), από τη Διακήρυξη Μπάλφουρ του 1917 μέχρι την αποχώρηση των Βρετανών το 1948, όχι μόνο δεν κατάφερε να ενσωματώσει ή να εναρμονίσει τις επιθυμίες της εβραιοεβραϊκής και της αραβικής παλαιστινιακής κοινότητας αλλά, αντίθετα, ενέτεινε τις διαφορές για να γίνει μια από τις πιο αιματηρές συγκρούσεις στη μεταπολεμική ιστορία μέχρι τις μέρες μας (Ο πόλεμος της Γάζας το 2023-2024, η ισραηλινή επίθεση στο Νότιο Λίβανο το 2024).
4) Πολιτικές ομάδες αντι-αποικιακής αντιπολίτευσης άρχισαν να δημιουργούνται στην αραβική Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων και αρχικά είχαν ως στόχο την αντίσταση στην ξένη αποικιακή εξουσία και διοίκηση και τη συγκέντρωση των Αράβων για να υποστηρίξουν τη δική τους πολιτική ανεξαρτησία. Τα αντιπολιτευτικά κινήματα αγωνίστηκαν αργότερα για τις μεταρρυθμίσεις του συστήματος της κυβέρνησης και απαίτησαν παροχές για την εργατική τάξη και όσους προέρχονταν από τα φτωχά κοινωνικά στρώματα.
5) Ένα κοινωνικό στρώμα δημιουργήθηκε και μεγάλωνε όλο και περισσότερο καθώς η διαδικασία εκσυγχρονισμού που ακολουθήθηκε από τα έσοδα από το πετρέλαιο μεταμόρφωσε σταδιακά τις κοινωνίες της MENA. Η νέα εργατική τάξη στράφηκε τόσο κατά των ξένων (δυτικών) κατακτητών όσο και κατά του κεφαλαίου της εκμετάλλευσής τους. Έγινε εθνικός αγώνας και προσέλκυσε εκείνους τους Άραβες που είχαν περιθωριοποιηθεί μέσα στις κοινωνίες τους. Βήμα προς βήμα, οι αντιπολιτευόμενες πολιτικές ομάδες, τα κόμματα και τα κινήματα εντός της WoA προσέλκυσαν σοσιαλιστές, ισλαμιστές, κομμουνιστές και εθνικιστές για την υλοποίηση των πολιτικών και εθνικών τους καθηκόντων.
Ως εκ τούτου, το ιστορικό πλαίσιο της θέσης των Αράβων στη σύγχρονη Μέση Ανατολή είναι ζωτικής σημασίας για την αντικειμενική κατανόηση των σημερινών εντάσεων και πολέμων, αλλά και για τη γεφύρωση του ιστορικού χάσματος αξιών μεταξύ του WoA και της Δύσης. Η ξένη (δυτική) εμπλοκή και κατοχή των αραβικών επαρχιών στη Μέση Ανατολή, ωστόσο, δεν έληξε με την ανεξαρτησία. Το πιο ανησυχητικό πρόβλημα που αναλογίζονται σήμερα οι Άραβες είναι το επαχθές, ταπεινωτικό γεγονός ότι η αραβική περιοχή είναι το μόνο μέρος του κόσμου όπου οι ξένοι στρατοί εξακολουθούν σήμερα να εισβάλλουν και να καταλαμβάνουν τα αραβικά εδάφη. Ωστόσο, οι σημερινοί δυτικοί ισχυρισμοί περί υπεράσπισης της δημοκρατίας και της ελευθερίας είναι βαθιά αναμεμειγμένοι με τις εικόνες της ιστορικής δυτικής αποικιοκρατικής κυριαρχίας και κατοχής στις σύγχρονες αραβικές συλλογικές μνήμες.
Ο δεύτερος πόλεμος του Κόλπου το 2003, ή η δυτική στρατιωτική εισβολή στο Ιράκ, κατέδειξε καλά πώς τα προβλήματα της περιοχής της αραβικής Μέσης Ανατολής πρόκειται πολύ συχνά να μετατραπούν σε κατάσταση μεγαλύτερης περιφερειακής πολυπλοκότητας και ευρύτερης διεθνούς σημασίας. Ωστόσο, αντί για πρόοδο προς την κατεύθυνση της επίλυσης των τρεχόντων προβλημάτων, οι Άραβες φάνηκε να εμπλέκονται σε μια κατάσταση πλήρους ανασφάλειας και διοικητικής-θεσμικής ανικανότητας.
Από τη μία πλευρά, ενώ οι μεταρρυθμίσεις αποτελούν κοινή επιθυμία στις αραβικές χώρες, από την άλλη πλευρά, δεν είναι σαφές πώς θα ξεφύγουμε από τα παλιά αντιδημοκρατικά πολιτικά μοντέλα κυβερνητικής διοίκησης και πώς θα αναπτύξουμε και θα ενθαρρύνουμε ικανά, ηθικά και υπεύθυνα συστήματα διακυβέρνησης στην πλειονότητα των χωρών της MENA, όπως τέθηκε σαφώς στην ημερήσια διάταξη κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης το 2010-2013. Εξάλλου, δεν είναι λιγότερο δύσκολο για τους Άραβες να μπορέσουν να ηγηθούν αποτελεσματικά μέσα σε μια νέα πραγματικότητα στην παγκόσμια πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις, όπου η «προληπτική αντιμετώπιση» με ένοπλες δυνάμεις και η «απειλητική διπλωματία» γίνονται όλο και περισσότερο οι μέθοδοι επιλογής για την επίλυση συγκρούσεων.
Η Αραβική Άνοιξη (17 Δεκεμβρίου 2010-26 Οκτωβρίου 2013)
Η Αραβική Άνοιξη ξεκίνησε στα μέσα Δεκεμβρίου 2010 στην Τυνησία και την άνοιξη του επόμενου έτους, οι διαδηλώσεις του λαού έθεσαν τέλος στο καθεστώς του τυνήσιου απολυταρχικού Ζιν Ελ Αμπιντίν Μπεν Αλί, το οποίο διήρκεσε 23 χρόνια. Οι διαδηλώσεις στην Τυνησία ξεκίνησαν επειδή ο Μοχάμεντ Μπουαζίζι αυτοπυρπολήθηκε όταν δεν μπορούσε πλέον να πληρώσει τις δωροδοκίες της αστυνομίας. Ωστόσο, αυτά τα πολιτικά και φιλοδημοκρατικά γεγονότα στην Τυνησία ενέπνευσαν αμέσως διαδηλώσεις κατά παρόμοιων αυταρχικών καθεστώτων στην περιοχή MENA, όπως στην Αίγυπτο, τη Λιβύη, τη Συρία, την Υεμένη, το Σουδάν, το Ιράκ, την Ιορδανία, το Μπαχρέιν και το Ομάν. Ωστόσο, αυτά τα πολιτικά και φιλοδημοκρατικά γεγονότα στην Τυνησία ενέπνευσαν αμέσως διαδηλώσεις κατά παρόμοιων αυταρχικών καθεστώτων στην περιοχή MENA, όπως στην Αίγυπτο, τη Λιβύη, τη Συρία, την Υεμένη, το Σουδάν, το Ιράκ, την Ιορδανία, το Μπαχρέιν και το Ομάν. Ωστόσο, ενώ από τη μια πλευρά οι αραβικές διαμαρτυρίες εξαπλώθηκαν γρήγορα από το ένα κράτος στο άλλο στην περιοχή, από την άλλη πλευρά, η γενική αλλαγή καθεστώτος σε όλη την αραβική MENA δεν ήρθε τόσο γρήγορα όσο στην περίπτωση της Τυνησίας.
Κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης και μέχρι σήμερα, υπάρχουν χιλιάδες διαδηλωτές στην περιοχή MENA που βασανίζονται, φυλακίζονται ή καταδικάζονται σε θανατική ποινή. Η Αραβική Άνοιξη συνεχίστηκε στη Συρία, την Υεμένη και τη Λιβύη μέχρι σήμερα με τη μορφή ενός παρατεταμένου εμφυλίου πολέμου στον οποίο συμμετείχαν διάφορες ομάδες ισλαμιστών φονταμενταλιστών. Καθώς η Αραβική Άνοιξη σε ορισμένες αραβικές χώρες μετατράπηκε σε μακρύ και καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο, η αρχική αισιοδοξία της διεθνούς κοινότητας για τις διαδηλώσεις του 2010-2013, οι οποίες εκλήφθηκαν ως ένα δημοκρατικό διαπεριφερειακό κίνημα, έγινε σταδιακά απαισιόδοξη.
Πρέπει να σημειωθεί ότι τα αραβικά κράτη που επλήγησαν από την Αραβική Άνοιξη (επανάσταση και αντεπανάσταση) έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Οι μοναδικές πολιτικές τους για τις εσωτερικές υποθέσεις και τις διεθνείς σχέσεις διαμόρφωσαν τη σύγχρονη ιστορία τους. Ως κοινό χαρακτηριστικό της Αραβικής Άνοιξης ήταν το γεγονός πως οι διαδηλωτές του δρόμου είχαν κοινό χαρακτηριστικό την απόρριψη των δικτατορικών καθεστώτων και την επιθυμία για συνταγματική και αντιπροσωπευτική κυβερνητική διοίκηση. Ωστόσο, υπήρχαν και ορισμένες κρίσιμες διαφορές μεταξύ των αραβικών χωρών. Ως εκ τούτου, υπάρχουν τρία κρίσιμα θέματα που πρέπει να παρουσιαστούν ιδιαίτερα προκειμένου να κατανοήσουμε σωστά την κατάσταση αναταραχής στην οποία βρέθηκε η περιοχή MENA κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης: 1) οικονομική αποτυχία, 2) κρατική καταστολή και 3) γεωπολιτικό πλαίσιο.
Ορισμένα από τα κεντρικά χαρακτηριστικά της Αραβικής Άνοιξης μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:
1) Η κακή μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη σε ολόκληρη την περιοχή MENA συνέβαλε σίγουρα σε μεγάλο βαθμό στη δυσαρέσκεια των ανθρώπων για την οικονομική κατάσταση. Σε γενικές γραμμές, η οικονομική ανάπτυξη του κόσμου των Αράβων είναι κατά το τελευταίο μισό του αιώνα αρνητική και, κατά συνέπεια, τα ποσοστά ανεργίας, υποαπασχόλησης και φτώχειας ήταν από τα υψηλότερα στον κόσμο το 2010, την παραμονή της Αραβικής Άνοιξης. Οι κοινωνικές ανισότητες αυξήθηκαν, ακολουθούμενες από τη διαφθορά και τις πρακτικές πελατειακών σχέσεων των κυρίαρχων τάξεων. Το περιστατικό στην Τυνησία στα μέσα Δεκεμβρίου 2010 με τον Μοχάμεντ Μπουαζίζι τόνισε σαφώς τις οικονομικές και πολιτικές διαστάσεις της Αραβικής Άνοιξης.
2) Οι Άραβες που κατέβηκαν στους δρόμους είχαν ως στόχο να διασφαλίσουν τις δημοκρατικές ελευθερίες και να βελτιώσουν αποφασιστικά τη λογοδοσία των κυβερνήσεών τους και των προέδρων/βασιλιάδων (της εκτελεστικής εξουσίας). Ωστόσο, την ίδια στιγμή, απαιτούσαν την αναγνώριση των ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων τους ως πολίτες, ακολουθούμενη από την προστασία από την καταστολή στα χέρια του κράτους και των διεφθαρμένων θεσμών του.
3) Η διεθνής διάσταση της Αραβικής Άνοιξης παρουσιάζεται με διαφορετικό τρόπο από διαφορετικούς τύπους ακαδημαϊκών ερευνητών και παραγόντων των διεθνών σχέσεων. Από τη μία πλευρά, πολλοί περιφερειακοί ανατολιστές υποστηρίζουν ότι οι (αραβικοί) λαοί της περιοχής MENA (Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή) είναι απλώς ακυβέρνητοι και, ως εκ τούτου, τους αξίζει η απολυταρχική διακυβέρνηση, αλλά οι άλλοι ειδικοί τονίζουν πως οι εξωτερικοί παράγοντες έχουν κοινή ευθύνη για τις κακώς στοχευμένες οικονομικές πολιτικές και τη σκληρή κρατική καταστολή. Είναι, για παράδειγμα, γνωστή η αρνητική επίδραση των πολιτικών του ΔΝΤ στα αποτελέσματα της αραβικής απασχόλησης ή ότι η προώθηση των εξαγωγικών οικονομιών από τους δυτικούς εξωτερικούς παράγοντες (ΕΕ) διαμόρφωσε ενεργά τις οικονομικές πολιτικές των αραβικών κρατών.
4) Οι εξωτερικοί παράγοντες, εκτός του ότι είχαν ισχυρό αντίκτυπο στη διαμόρφωση της οικονομίας του κόσμου των Αράβων, στήριξαν τα περιφερειακά αυταρχικά καθεστώτα από τον Ψυχρό Πόλεμο 1.0 και μετά. Ωστόσο, η ουσία της Αραβικής Άνοιξης ήταν ότι οι εξωτερικοί παράγοντες συνέχισαν να το κάνουν όταν ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις και οι εξεγέρσεις. Οι δυτικοί εξωτερικοί παράγοντες δίσταζαν να εκφράσουν σαφή υποστήριξη προς τους διαδηλωτές για τον λόγο ότι ανησυχούσαν για τη σταθερότητα, έδιναν προτεραιότητα στις πολιτικές κατά της τρομοκρατίας και του ισλαμικού ριζοσπαστισμού και λάμβαναν υπόψη τους τις διμερείς σχέσεις τους με το σιωνιστικό Ισραήλ. Ακόμη και οι αραβικές κυβερνήσεις της Σαουδικής Αραβίας και του Κατάρ ή το περιφερειακό Ιράν είχαν ισχυρή επιρροή στα αποτελέσματα της Αραβικής Άνοιξης, υποστηρίζοντας τις υπάρχουσες πολιτικές αρχές ή ορισμένες στρατιωτικοπολιτικές οργανώσεις (π.χ. Χαμάς και Χεζμπολάχ).
Dr. Vladislav B. Sotirović
Ex-University Professor
Vilnius, Lithuania
Research Fellow at the Center for Geostrategic Studies
Belgrade, Serbia
www.geostrategy.rs
sotirovic1967@gmail.com
© Vladislav B. Sotirović
2024
Personal disclaimer: The author writes for this publication in a private capacity which is unrepresentative of anyone or any organization except for his own personal views. Nothing written by the author should ever be conflated with the editorial views or official positions of any other media outlet or institution.
από freepen.gr
0 Σχόλια
Tο kozanara.gr δημοσιεύει άμεσα κάθε σχόλιο. Ωστόσο δεν υιοθετούμε τις απόψεις αυτές καθώς εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Σχόλια με ύβρεις διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση.