Φιλοαμερικανισμός και αντιαμερικανισμός στην Ελλάδα

Γράφει ο ΑΞΕΛΟΣ ΛΟΥΚΑΣ  

 

«Σε όλους όσοι είναι πρόθυμοι να ανταλλάξουν την ελευθερία, με την ασφάλεια, τίποτα δεν τους αξίζει από τα δύο» (Βενιαμίν Φραγκλίνος)
 

Η εντυπωσιακή επιστροφή του Τραμπ στο τιμόνι των ΗΠΑ αποτελεί μιαν ακόμη αφορμή για να δούμε ποια είναι η αντίληψη, θέση και σχέση των Ελλήνων απέναντι στις ΗΠΑ με δεδομένο ότι από το 1947 και εντεύθεν, η Ελλάδα παραμένει σταθερά στην σφαίρα επιρροής των Αμερικανών. 

 

Για ενάμιση, περίπου, αιώνα, ο ελληνικός λαός δεν είχε αρνητική εμπειρία στις σχέσεις του με τις ΗΠΑ, αφού οι ΗΠΑ δεν είχαν προηγούμενο επεμβάσεων εις βάρος μας και ήταν μάλιστα η πρώτη χώρα που σταθερά στάθηκε στο πλευρό των Ελλήνων στην Επανάσταση του 1821. Είναι γνωστό, ότι ο συντάκτης του κειμένου της Αμερικανικής Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας Τόμας Τζέφερσον, στηρίχθηκε στην κλασική ελληνική δημοκρατική παράδοση, που διαποτίζει την όλη του φιλοσοφία και δράση με τις αξίες της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της φιλοπατρίας.

 

Οι Αμερικανοί πατέρες της Ανεξαρτησίας, οι Γάλλοι επαναστάτες του 1789, όπως και οι δικοί μας Ρήγας, Ανώνυμος και Κοραής, στηριζόμενοι στο ίδιο δικαιϊκό υπόβαθρο, διαμόρφωσαν το σύγχρονο πρότυπο του δημοκρατικού πατριωτισμού, που ενέπνευσε τις τρεις μεγάλες επαναστάσεις του 18ου και 19ου αιώνα. Tην Αμερικανική και την Γαλλική στον 18ο αιώνα και προπαντός την Ελληνική με την υπερέχουσα ιδιαιτερότητά της στον 19ο. Αυτή η ουσιαστική αφετηριακή σύγκλιση που ξεκινάει από τα χρόνια του Τζέφερσον και του Κοραή, διευρύνθηκε και απέκτησε οργανικό περιεχόμενο με την εγκατάσταση και δημιουργική παρουσία των εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων μεταναστών στις ΗΠΑ, που και αποτελούν το πιο εύρωστο και δυναμικό κομμάτι της ελληνικής διασποράς. 

 

Οι ιστορικές ρίζες του αντιαμερικανισμού ανάγονται ουσιαστικά στα χρόνια του Εμφυλίου, όταν η αμερικανική επέμβαση υπέρ της μιας πλευράς την έφερε αντιμέτωπη με το ΕΑΜικό κίνημα και την ιστορική Αριστερά. Έκτοτε και στον βαθμό που η αμερικανική επέμβαση γινόταν όλο και πιο απροκάλυπτη, αναπτύχθηκε ένας αντιαμερικανισμός που αγκαλιάζει όμως δυνάμεις κυρίως του αριστερού και κεντροαριστερού χώρου, χωρίς ποτέ να απλωθεί στο σύνολο του ελληνικού λαού. Για το άλλο μισό της ελληνικής κοινωνίας, η Αμερική ήταν όχι μόνο ο πάτρωνας/σωτήρας, αλλά και το πρότυπο μιας “πετυχημένης ανοικτής κοινωνίας”.

 

Δικτατορία και εισβολή στην Κύπρο 

 

Ο αντιαμερικανισμός βαθαίνει και λαμβάνει μιαν άλλη διάσταση με την δικτατορία της 21ης Απριλίου, που όχι αβάσιμα θεωρήθηκε ότι υποκινήθηκε από τους Αμερικανούς. Όμως η τομή έγινε με την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο. Όταν δηλαδή όλοι οι Έλληνες συνειδητοποίησαν ότι υπήρχε μια στάση ανοχής, υποκίνησης ή και ουσιαστικής κάλυψης της κατοχής και του κατοχικού καθεστώτος. Η φιγούρα ενός φιλότουρκου Κίσινγκερ εδέσποζε στην σκέψη των περισσότερων Ελλήνων και ιδιαίτερα των Ελλήνων της Κύπρου, θυμάτων της πολιτικής του. Αυτό έδωσε ένα ουσιαστικό-πραγματικό βάθος στον αντιαμερικανισμό, αποτελώντας το επιστέγασμα της ήδη διαμορφωμένης, λόγω στήριξης της δικτατορίας, αρνητικής στάσης των Ελλήνων απέναντι στην αμερικανική εξωτερική πολιτική. 

 

Αναφέρεται συχνά, ότι η Ελλάδα ήταν και είναι η μόνη ίσως δυτικοευρωπαϊκή χώρα με τόσο διάχυτο αντιαμερικανισμό. Η παρατήρηση είναι σωστή, αλλά δεν αναλύει το γιατί. Καμιά χώρα της Ευρώπης δεν έχει υποστεί εθνικό ακρωτηριασμό με την συνέργεια-ανοχή των Αμερικανών, όπως, επίσης, καμία, δεν έχει δεχθεί στο εσωτερικό της τέτοιες απροκάλυπτες επεμβάσεις που φτάνουν έως και την κατάλυση της συνταγματικής τάξης και την στήριξη μιας στυγνής-απεχθούς δικτατορίας. Ως εκ τούτου, είναι, κατά την γνώμη μου, απόλυτα λογικό ο Έλληνας να μην τρέφει τα ίδια ως προς τις αμερικανικές πρακτικές συναισθήματα, με αυτά που έχει ο ουδέποτε ή ελάχιστα θιγείς Ευρωπαίος ομόλογός του.

 

Όπως ήδη παρατηρήσαμε, μέχρι το 1967 ο αντιαμερικανισμός ήταν μια υπόθεση που αγκάλιαζε μεγάλα τμήματα του ελληνικού λαού, που ανήκαν όμως κατά πλειοψηφία στον αριστερό χώρο. Με την επιβολή όμως της χούντας, το φαινόμενο επεκτείνεται και με την εισβολή στην Κύπρο προσλαμβάνει μιαν ευρύτερη διάσταση, έστω και αν αυτό συγκαλυπτόταν από το γεγονός ότι η παραδοσιακή Δεξιά δεν εκδήλωνε ακόμη ανοικτά την δυσαρέσκειά της. 

 

Η μετάλλαξη 

 

Στα χρόνια όμως μετά το 1981 και την επισφράγιση της εισόδου μας στην ΕΟΚ/ΕΕ, όταν το ΠΑΣΟΚ παύει να αποτελεί “παρένθεση” στην μεταπολεμική δεξιά κυριαρχία, αλλά και όταν, με μεγάλη καθυστέρηση, μπαίνει στο παιχνίδι της εξουσίας και ο έτερος πόλος της Κεντροαριστεράς, ο ΣΥΡΙΖΑ, τα πράγματα, πλέον, αλλάζουν. Η μετατόπιση του κοινωνικού τους άξονα σε συντηρητικές κατευθύνσεις με την μετατροπή πρώην αριστερών πολιτικών στρωμάτων σε νέα κοινωνική Δεξιά, αποτυπώνεται στα ολοένα ογκούμενα φαινόμενα καθεστωτικής νοοτροπίας και πρακτικής, που αποτελούν σαφή ένδειξη της προϊούσας τους φθοράς και μετάλλαξης. Τα κατεξοχήν αντιαμερικανικά κόμματα της “Αλλαγής”, ερωτοτροπούν με την κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας. Αυτοί οι διαπρύσιοι κήρυκες ενός παθιασμένου αντιαμερικανισμού, μετατοπιζόμενοι κοινωνικά, ανακαλύπτουν την μη παραγωγικότητα της συνθηματολογίας τους.

 

Ο μεταμορφισμός-μετάλλαξη μεγάλων κοινωνικών μερίδων του ΠΑΣΟΚ, αλλά και της ιστορικής Αριστεράς, όπως και η προσχώρηση σημαντικών συντηρητικών στρωμάτων στους κόλπους των νικητών, ανατρέπουν τα δεδομένα της αρχικής μέχρι και το 1981 κοινωνικής τους βάσης. Εδώ, ας σημειωθεί, ότι το κακό της μετάλλαξης, ο μεταμορφισμός της Αριστεράς, όπως εδώ και δεκαετίες επιμένω, έρχεται από μακριά και ακολουθεί μια πολύπλοκη και αντιφατική πορεία. Τα κόμματα των μη προνομιούχων, ως κόμματα που εκφράζουν πλέον ένα τμήμα της νέας κοινωνικής Δεξιάς, έχουν, πλέον, να χάσουν πολλά από τον “έξαλλο αντιαμερικανισμό” τους.

 

Αντίστροφα, με όλες τις διαφορές και ιδιαιτερότητες, είναι τα πράγματα στο στρατόπεδο της ιστορικής Δεξιάς. Η απώλεια για μακρύ χρονικό διάστημα της εξουσίας (1981 και εντεύθεν), είχε ως αποτέλεσμα να “αμβλυνθούν” σταδιακά αρκετά από τα καθεστωτικά χαρακτηριστικά της. Η μετατόπιση σημαντικού τμήματος των κοινωνικά μη προνομιούχων στους κόλπους της, διαμορφώνει όρους ριζοσπαστικότητας και διευρύνει το κοινωνικό της προφίλ. 

 

Από την άλλη, η κατάρρευση των ανατολικών καθεστώτων, η ανάδειξη ενός νέου, “οικείου στην καθ’ ημάς Ανατολή”, προσώπου της “ομόδοξης” Ρωσίας, σε συνδυασμό με την υποχώρηση του διπολισμού, συντελούν στην απαγκίστρωση της Δεξιάς, ή για την ακρίβεια τμημάτων της, από τον παραδοσιακό αντικομμουνισμό-αντισοβιετισμό της. Αυτό ευνοεί στο να αναπτυχθεί και στους κόλπους της ένας ιδιότυπος αντιαμερικανισμός, με βάση –κυρίως– την στάση των Αμερικανών στα εθνικά μας θέματα, αλλά και σε ζητήματα που σχετίζονται με την περιοχή (αντίδραση στον διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας). 

 

Ο νέος ιδιότυπος αντιαμερικανισμός 

 

Βλέπουμε, λοιπόν κομμάτια της παραδοσιακής Δεξιάς να επιδεικνύουν έναν αντιαμερικανισμό που συμπλέει με τον “σταθερό” αντιαμερικανισμό της ιστορικής Αριστεράς, την ίδια περίοδο που πολλοί μικροευρωπαίοι εκσυγχρονισμένοι σοσιαλιστές και αρκετοί κοινωνικά αναρριχηθέντες μετανιωμένοι κομμουνιστές, ανακαλύπτουν σαν νέοι κονκισταδόροι τον Νέο Κόσμο και την κρυφή γοητεία της woke αντζέντας. Στο σημείο αυτό, ίσως πρέπει να γίνει διευκρίνιση, που έχει να κάνει με αυτό που εγώ χαρακτηρίζω πολιτικό αντιαμερικανισμό και όχι αντιαμερικανισμό εφ’ όλης της ύλης. 

 

Γιατί οι Έλληνες, ως εμπορικός λαός, ως θαλασσινό έθνος, συμπίπτουν στην κινητικότητα, τον πρακτικισμό, τον ατομικισμό και την ελευθεριότητα με τους Αμερικανούς. Ο ατομικισμός, η ελευθερία έως ασυδοσία της έκφρασης, η φιλοπατρία, η διχόνοια, η ενεργή στήριξη στην μικρή και μεσαία αστική τάξη, η πίστη στην ανοιχτή οικονομία, η πίστη στο “εγώ με την αξία μου και το φιλότιμό μου” και πάνω απ’ όλα το δικαίωμα στην διαφωνία για την διαφωνία, αποτελούν ορίζουσες ενός “αξιακού” συστήματος που σε αρκετές περιπτώσεις δείχνει να συγκλίνει. Γι’ αυτό, πάντα κατά την γνώμη μου, η απόκλιση-αντίθεση δεν έχει αποτυπωθεί ως δομικό πρόβλημα σε σχέση με αυτό που αντιπροσώπευε αφετηριακά η νέα αυτή κοινωνία. Αυτό που υπήρξε και υπάρχει, είναι η σαφής αντίθεση με την πολιτική –πολιτιστική– ιμπεριαλιστική διάσταση των ΗΠΑ. 

 

Ασφαλώς, είναι η Αριστερά εκείνη που πρωτοστάτησε στην διαμόρφωση μιας αντιαμερικανικής, αντιιμπεριαλιστικής κατ’ ουσίαν λογικής. Η ιδεολογική της όμως ανεπάρκεια και κυρίως το μέγα έλλειμμα δημοκρατίας στον Ανατολικό Συνασπισμό και η στην συνέχεια κατάρρευσή του, την οδήγησαν σε μιαν επί της ουσίας υποχώρηση, ανεξάρτητα από το ότι σχηματισμοί, όπως λ.χ. το ΚΚΕ, είχαν και έχουν στην ρητορική σφαίρα, πλήρη αντίθεση με τις ΗΠΑ, τόσο στο πεδίο της πολιτικής όσο και της ιδεολογίας.

 

Ο για δεκαετίες κυρίαρχος αριστερός αντιαμερικανισμός έχει πια υποχωρήσει και στην θέση του έχουμε να κάνουμε με τον νέο ιδιότυπο αντιαμερικανισμό, που εν μέρει ήδη αναλύσαμε και που παρουσιάζει πολλά νέα χαρακτηριστικά. Τα συνταρακτικά λ.χ. γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, έθλιψαν τους Έλληνες, που είναι κατεξοχήν ευαίσθητος και με ισχυρά ουμανιστικά αισθήματα λαός. Πλην μιας πολύ μικρής μερίδας, η μεγάλη πλειονότητα των Ελλήνων θεώρησε την σφαγή των αθώων Αμερικανών πολιτών, μια μεγάλη ανθρώπινη τραγωδία. 

 

Όμως αν και η θλίψη ήταν κυρίαρχη, η ίδια αυτή πλειονότητα έβγαλε ένα βαθύτατο αίσθημα πικρίας και αποστροφής για τον συνολικότερο ρόλο της Αμερικής. Κι αυτό, γιατί είναι πλέον κοινός τόπος, ότι οι ΗΠΑ με τους ανελέητους βομβαρδισμούς των γερμανικών πόλεων (Δρέσδη, κ.λπ.) το αίσχος της Χιροσίμας και του Ναγκασάκι, τους αποτρόπαιους βομβαρδισμούς στο Βιετνάμ, Σουδάν, Αφγανιστάν, Ιράκ, Λιβύη κ.λπ., έως τους σημερινούς (δια αντιπροσώπου) φρικώδεις βομβαρδισμούς στην Γάζα, σπέρνουν εδώ και μισόν αιώνα ανέμους βομβών και αλαζονείας, γράφοντας στα παλαιά υποδήματά τους την αξία της ανθρώπινης ζωής. 

 

Η λογική της ισχύος 

 

Ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι. Μετά το πέρας του Ψυχρού Πολέμου, που δικαιολογούσε, ίσως, στα πλαίσια της αντιπαλότητας (ΕΣΣΔ-ΗΠΑ) μερικές ενέργειες των Αμερικανών, η κατά κράτος νίκη τους, αντί να οδηγήσει στην κατοχύρωση των ελευθεριών και την διεύρυνση της δημοκρατίας (που ως ένα βαθμό, λειτουργούσαν στα πλαίσια της αντιπαράθεσης) είχε ως αποτέλεσμα τον σταδιακό περιορισμό ή και την άρση τους, σε λίγες περιπτώσεις. 

 

Οι Έλληνες πολίτες, αλλά και όλη η ανθρωπότητα, παρακολουθεί με σφιγμένα δόντια την σταδιακή συρρίκνωση των υπαρχόντων δικαιωμάτων, στο όνομα ενός όχι ανύπαρκτου, αλλά σαφώς υπερτονισμένου αντιπάλου, της τρομοκρατίας. Ο ορισμός και προσδιορισμός της τρομοκρατίας δεν συστοιχίζεται με τα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά, πολιτισμικά δεδομένα και ιστορικές ορίζουσες, αλλά με την εσχατολογία και τον μανιχαϊσμό της αμερικανικής ηγεσίας και των νεοφιλελεύθερων ευρωπαϊκών ελίτ που από καθέδρας ορίζουν τι σε αυτό τον κόσμο θεωρείται “κακό”. 

 

Με αυτή την έννοια, όχι μεμονωμένα άτομα ή ομάδες και κινήσεις, αλλά κράτη και κοινωνίες ολόκληρες, χαρακτηρίζονται ως τέτοιες, χωρίς καν να έχουν το δικαίωμα να απολογηθούν, πλην να παραδοθούν χωρίς όρους, στο έλεος των κριτών τους. Η ζωή έχει αποδείξει ότι δεν αποτελεί λύση ο μέχρι τώρα τρόπος αντιμετώπισής της. Διότι, παρ’ όλο που, κατά την γνώμη μου, η τρομοκρατία είναι μια εκδήλωση ενός ανήθικου πολιτικού αναλφαβητισμού, εντούτοις ο τρόπος αντιμετώπισής της φέρνει με μαθηματική ακρίβεια τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα. 

 

Όλοι πια γνωρίζουν ότι στο όνομα της ασφάλειας και της πάταξης της τρομοκρατίας η αμερικανική ηγεσία βυθισμένη στο αυτοκρατορικό της ντελίριο, διατυπώνει δια στόματος Μπάιντεν και Τραμπ, το νέο της δόγμα: “Όποιος δεν είναι μαζί μας, είναι εναντίον μας”. Η συστοίχιση του Ισραήλ, Ιαπωνίας, Νότιας Κορέας, τμήματος του Αραβικού Κόσμου και της Λατινικής Αμερικής, ως και του συνόλου σχεδόν της Ευρώπης, αποτελεί απόδειξη της ισχύος του δόγματος. Η πρόθεση του κυρίαρχου συγκροτήματος εξουσίας είναι σαφής και διατυπώνεται με εντυπωσιακή ειλικρίνεια. Η διεθνής νομιμότητα μας ενδιαφέρει στον βαθμό που δεν συγκρούεται με τα συμφέροντά μας. Είμαστε οι νικητές. Όπου ο λόγος μας δεν πείθει, πίπτει ράβδος. Η συνδιαλλαγή ή η συγγνώμη μας είναι αδιάφορες. 

 

Η αντίστροφη μέτρηση 

 

Η αμερικανική ηγεσία, γνωρίζει ως φαίνεται, καλά, ορισμένα συμπεράσματα του Θουκυδίδη. Ως νέοι Αθηναίοι ηγέτες της Συμμαχίας αναπτύσσουν στους Μηλίους (Σέρβους, Παλαιστινίους, Ιρακινούς αλλά και Γροιλανδούς, Παναμέζους, Μεξικανούς κ.ά.) τα εξής απλά: «Για το τι είναι δυνατόν να γίνει έχοντας υπόψη τους πραγματικούς σκοπούς του καθενός και ξέροντας ότι, στις ανθρώπινες σχέσεις, τα νομικά επιχειρήματα έχουν αξία όταν εκείνοι που τα επικαλούνται είναι περίπου ισόπαλοι σε δύναμη και ότι, αντίθετα, ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύνατος υποχωρεί όσο του το επιβάλλει η αδυναμία του …[ως εκ τούτου] δεν μας βλάπτει τόσο η έχθρα σας όσο η φιλία σας που θα ερμηνευόταν σαν τεκμήριο αδυναμίας μας, ενώ το μίσος σας είναι, για όσους εξουσιάζουμε, απόδειξη της δύναμης μας». Αυτή η λογική ισχύος είναι – δυστυχώς – πολύ ισχυρή και η “Σικελία” είναι ακόμη μακριά για να την υποστεί η Αμερική βραχυπρόθεσμα. 

 

Δεν μένει τίποτα λοιπόν; Ασφαλώς ναι, γιατί η αντίστροφη μέτρηση έχει ήδη αρχίσει. Η ανάδυση της Κίνας, των Ινδιών, της Ρωσίας, της Βραζιλίας, των BRICS+ με δύο λόγια, δεν αποτελεί σενάριο αλλά απλή, απειλητική για την Δύση πραγματικότητα. Οι Αμερικανοί, όπως και οι Αθηναίοι, έχασαν το στρατηγικό πλεονέκτημα της ηθικής-πολιτικής υπεροχής. Αυτό από μόνο του, είναι συνολικά λίγο, αλλά στρατηγικά ικανό να ανατρέψει μακροπρόθεσμα τις θέσεις ισχύος, καθιστώντας τους σημερινούς νικητές ηττημένους της αύριον. 

 

Θα επιμείνω σταθερά. Καμιά ήττα δεν είναι οριστική. Η στρατηγικού χαρακτήρα αυτή διαπίστωση, δεν αναιρεί όμως το γεγονός ότι ο κίνδυνος μιας επαπειλούμενης ήττας των έως σήμερα κυρίαρχων στον εν εξελίξει μαινόμενο γεωπολιτικό αναδασμό (με τους BRICS+ να περιμένουν στο ταμείο), ενέχει τον κίνδυνο των παραλογισμών ή των σαμψωνικών κινήσεων από μεριά τους. Το γεγονός λοιπόν ότι οι όποιας μορφής τρομοκράτες ή αυτοαναγορευόμενοι ελευθερωτές έχουν άδικο, με το να πλήττουν άμαχους πολίτες, αυτό δεν δικαιώνει καθόλου, ούτε σε καμιά περίπτωση αποκαθιστά ηθικά, τους όποιους κρατικούς τρομοκράτες να διαπράττουν στο όνομα των ανθρώπινων δικαιωμάτων, εγκλήματα ίδιου και συνήθως πολλαπλάσιου βάρους από αυτά των πολεμίων τους. 

 

Αυτό το αντιλαμβάνονται όλοι οι Έλληνες, ανεξάρτητα από ιδεολογίες και εκεί βρίσκεται το μείζον πρόβλημα της διαμόρφωσης ενός νέου ουσιαστικού αντιαμερικανισμού, που οι Αμερικανοί σφάλλουν στρατηγικά με το να το υποτιμούν ή δαιμονοποιούν, αγνοώντας προκλητικά «την μυστική βοή που έρχεται των πλησιαζόντων γεγονότων».

 

πηγή

από koukfamily.blogspot.com